1600 – 1100 πκχ.
Ακρόπολη Αθηνών με το Μυκηναϊκό παλάτι, art by Panaiotis.
Περιεχόμενα
4.1 Μυκηναϊκή Αθήνα
4.2 Κέκροψ
4.3 Κεκροπίδες
4.4 Πελασγοί και Ερεχθέας
4.5 Αιγέας
4.6 Ο Θησέας στην Κρήτη
4.7 Ο Θησέας βασιλιάς της Αθήνας
4.8 Τό τέλος της δυναστείας των Ερεχθειδών
4.9 Ηγεμόνες της Αθήνας
4.1 Μυκηναϊκή Αθήνα
1. Πολυτελής πίθος εισηγμένος από την Αργολίδα. 2. Μυκηναϊκός θολωτός τάφος στις Αχαρνές, οδός Φιλαδελφείας.
Στην Ύστερη εποχή του Χαλκού (Υστεροελλαδική), τοποθετούνται οι πρώτοι χρόνοι του Μυκηναϊκού πολιτισμού (1600 – 1500 πκχ.), που εμφανίζεται στην Αργολίδα. Κατά την περίοδο αυτή οι κάτοικοι της Αθήνας συνέχιζαν ακόμη τον μεσοελλαδικό τρόπο ζωής.
Η εποχή των βασιλικών τάφων και των πολύχρυσων Μυκηνών με τα πολυτελή σκεύη και τους νέους ρυθμούς, στην Αθήνα είναι προσιτή σε λίγους ανθρώπους, μόνο σε αυτούς που κατοικούσαν επάνω στον βράχο, στη νότια κλίτη και στο Ολυμπιείο.
Την επόμενη περίοδο (Υστεροελλαδική ΥΕΙΙ, 1500 – 1400 πκχ.) οι Αθηναίοι αποκτήσαν τον χαρακτήρα του Μυκηναϊκού κόσμου και ακολούθησαν τις ίδιες μορφές στην τέχνη και την διοίκηση. Η κορυφή του βράχου και η νότια κλίτη ήταν ο τόπος κατοικίας του ηγεμόνα και της άρχουσας τάξης. Στις θέσεις αυτές οι κάτοικοι μεταχειρίζοντο πολυτελή σκεύη και είχαν στα σπίτια τους αντικείμενα από την Αργολίδα και την Κρήτη, που μόλις τότε άρχισαν να στέλνονται στην Αθήνα.
Την τελευταία κατοικία τους την κατασκεύαζαν κατά τα νέα πρότυπα του θαλαμοειδούς τάφου, ενώ οι παλαιές οικογένειες συνέχιζαν να χρησιμοποιούν τους μεσοελλαδικούς κιβωτιόσχημους τάφους.
Κατά την τρίτη Μυκηναϊκή περίοδο (ΥΕΙΙΙ, 1410 – 1380 πκχ.) ο οικισμός της Αθήνας παρουσίαζε τη μεγαλύτερη ανάπτυξή του. Ο πληθυσμός εξαπλώθηκε στο νότιο τμήμα και υπήρχε γενική ευημερία στην ποιότητα και τα μέσα ζωής. Στο νεκροταφείο της πόλης μερικοί τάφοι περιείχαν κτερίσματα εφάμιλλα των Αργολικών.
Οι επαφές της Αθήνας με την Αργολίδα, τη Βοιωτία, την Εύβοια και όλη την Αττική ήταν συχνές. Η ποιότητα όμως των εισαγόμενων δεν ήταν άριστη, διότι οι Αθηναίοι δεν ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητοι στη διάκριση της υψηλής τέχνης. Τα ντόπια εργαστήρια μιμούντο τα Αργολικά αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία.
4.2 Κέκροψ
1. Ο Κέκροπας και η κόρη του Πάνδροσος, αέτωμα του Παρθενώνα, Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα. 2. Ο τάφος του Κέκροπα στο Ερέχθειο, Ακρόπολη Αθηνών.
Στα μέσα του 16ου αι. πκχ. εισέβαλαν στην Αττική οι Κέκροπες οι οποίοι έδιωξαν τους Έκτηνες που έφυγαν και πήγαν στην Αίγινα. Επώνυμος μυθικός αντιπρόσωπός τους ήταν ο βασιλιάς Κέκροψ (1556-1506 πκχ.) από τον οποίο ονομάσθηκε Κεκρωπία η περιοχή μεταξύ Ακρόπολης, Αχαρνών και Ελευσίνος.
Η γλωσσολογική εξέταση του ονόματος δείχνει ότι η ονομασία «Κέκροψ» προκύπτει από την προελληνική ρίζα «Κκρ-» και το «-οψ» ( = όψη) αρχαία ελληνική κατάληξη ονομάτων προσώπων. Με τον γλωσσολογικό νόμο της εναλλαγής των υγρών συμφώνων (ρ, λ) έχουμε Κέκροψ > Κέκρωψ > Κέκλωψ > Κύκλωψ > Κύκλωπες.
Οι Έλληνες λογοπλάστες εξελλήνισαν το φυλετικό όνομα Κέκροπες σε Κύκλωπες, για τον λόγο αυτό σχεδόν όλα τα αρχαία τείχη και οι ακροπόλεις τους ονομάζοντο Κυκλώπεια. Στην Αττική όμως το όνομα του γενάρχη διατηρήθηκε αυτούσιο.
Ο Κέκροψ θεωρείται ο γενάρχης των Αθηναίων (Κεκροπίδες). Σε αυτόν αποδίδονται η θέσπιση διαφόρων νόμων, η εφεύρεση της γραφής, η απογραφή του πληθυσμού, η κατάργηση των ανθρωποθυσιών, η ταφή των νεκρών, ο τρόπος οικοδόμησης των οικιών και η διαιτησία στη διαφωνία μεταξύ Αθηνάς και Ποσειδώνος για την κηδεμονία της πόλης.
Ο Κέκροψ προσπαθώντας να προστατεύσει την Αττική από τους θαλασσοκράτορες Κάρες από την θάλασσα και τους Βοιωτούς από την ξηρά, διαίρεσε την Αττική σε δώδεκα περιοχές.
Ο Κέκροψ θεωρείται ο ιδρυτής της λατρείας του Δία Υπάτου και της Αθηνάς Πολιάδος και επίσης λατρευόταν, κυρίως στην Ακρόπολη, υπό τη μορφή όφεως, έχοντας τον δικό του ιερέα. Πιστεύεται ότι ο τάφος του βρισκόταν στο βορειοδυτικό τμήμα της στοάς των Καρυάτιδων στο Ερέχθειο (Κεκρόπιο).
4.3 Κεκροπίδες
1. Μυκηναϊκή Ακρόπολη, Ancient Athens 3d. 2. Αναπαράσταση του ανακτόρου στην Ακρόπολη από thn βόρεια πλευρά, Ancient Athens 3d.
Μετά τον θάνατο του Κέκροπος, στον θρόνο της Αθήνας ανέβηκαν οι απόγονοί του, οι Κεκροπίδες.
Ο Κραναός (1506-1497 πκχ.) διαδέχθηκε τον πατέρα του Κέκροπα, έλαβε ως σύζυγό την Σπαρτιάτισσα Πεδιάδα και απέκτησαν τρεις θυγατέρες: την Κρανάη, την Κραναίχμη και την Ατθίδα. Η κόρη του Ατθίδα απεβίωσε σε μικρή ηλικία και ο Κραναός ονόμασε την χώρα του Ατθίδα (μέχρι σήμερα οι γυναίκες της Αττικής ονομάζονται «ατθίδες»).
Τελικά, ο Αμφικτύων έδιωξε από την εξουσία τον Κραναό, ο οποίος κατέφυγε στον δήμο των Λαμπτρών, όπου και πέθανε. Οι Αθηναίοι λάτρευαν τον Κραναό ως ήρωα με ιδιαίτερο ιερέα, που εκλέγετο από το γένος των Χαριδών.
Ο Αμφικτύων (1497-1487 πκχ.) αναφέρεται ως αυτόχθονας από την Αττική, και βασίλευσε στην Αθήνα επί 12 έτη εκθρονίζοντας τον πενθερό του Κραναό, ώσπου να εκθρονισθεί και ο ίδιος από τον Εριχθόνιο.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αμφικτύονα, ο Πήγασος, ένας ιερέας του Διονύσου από τις Ελευθερές, πόλη στα σύνορα Αττικής-Βοιωτίας, εισήγαγε τη λατρεία του θεού αυτού στην Αθήνα.
Ο Εριχθόνιος (1487-1437 πκχ.) βασίλεψε στην Αθήνα αφού εξόρισε από το θρόνο τον Αμφικτύονα. Ο Εριχθόνιος ήταν ο εφευρέτης των αρμάτων με τις τέσσερις ρόδες και ο πρώτος που χρησιμοποίησε την εκτροφή αλόγων.
Ο Πανδίων Α’ (1437-1397 πκχ.) ήταν γιος και διάδοχος του Εριχθόνιου στον αθηναϊκό θρόνο, στα χρόνια του Πανδίονα αναπτύχθηκε η γεωργία και η αμπελοκαλλιέργεια καθώς και η παρασκευή του κρασιού.
4.4 Πελασγοί και Ερεχθέας
1. Ο Ερεχθεύς και οι κόρες του. 2. Η μονομαχία μεταξύ Ερεχθέα και Εύμολπος, 1937-1939, τοιχογραφία στο Δημαρχείο της Αθήνας.
Τον 14ο αι. πκχ. οι Πελασγοί, ένα προελληνικό ινδοευρωπαϊκό φύλο, με την κάθοδο των ελληνικών φύλων, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Θεσσαλία στην οποία ζούσαν και εισήλθαν στην Αττική. Οι Κέκροπες της Αθήνας τους παραχώρησαν τις πετρώδεις υπώρειας του Υμηττού, τις οποίες οι Πελασγοί με την επιδεξιότητα τους στην γεωργία κατέστησαν γόνιμες.
Την περίοδο εκείνη υπήρχε έλλειψη σίτου στην Αττική, οι Πελσαγοί όμως με την γεωργική τους παραγωγή, στις περιοχές που τους είχαν παραχωρηθεί, έδωσαν σιτάρι στον λαό της Αθήνας και με αυτό τον τρόπο ο μυθικός τους αρχηγός Ερεχθεύς (1397-1347 πκχ.) κατέλαβε τον θρόνο των Αθηνών και εκδίωξε τους Κεκροπίδες από την Αθήνα.
Ο Ερεχθεύς εγκαταστάθηκε στο ανάκτορο της Ακρόπολης και οι Πελασγοί του, έμπειροι τειχοποιοί, την περιέφραξαν με το Πελασγικό τείχος.
Οι κάτοικοι της Ελευσίνας αντιστάθηκαν στην εξουσία του Ερεχθέος με την υποστήριξη του βασιλιά της Θράκης Εύμολπου, ο οποίος εισέβαλε στην Αττική. Ο στρατός της Αθήνας υπό τον Ερεχθέα κατανίκησε τις δυνάμεις του Εύμολπου προσαρτώντας την Ελευσίνα στο βασίλειο της Αθήνας. Ο Ερεχθέας είναι και ο ιδρυτής των Μυστηρίων στην Ελευσίνα.
Ο Ερεχθεύς εισήγαγε τη λατρεία της θεάς Αθηνάς στην Αττική, ίδρυσε ναό της θεάς στην Αθήνα δίνοντάς της την πολιουχία της πόλης και καθιέρωσε την εορτή των Αθηναίων και τέλος μετονόμασε τους κατοίκους της σε Αθηναίους, που μέχρι τότε λέγοντο Κεκροπίδες.
Οι Αθηναίοι τιμούσαν τον Ερεχθέα ως επώνυμο ήρωά τους και του έστησαν ανδριάντα.
Τον Ερεχθέα διαδέχθηκε ο γιος του Κέκρωψ Β’ και αυτόν ο γιος του Πανδίων Β’. Η πρώτη γνωστή σύγκρουση του αθηναϊκού κράτους ήταν αυτή με την Θήβα όπου ο βασιλιάς Πανδίων σκότωσε τον βασιλιά της Θήβας Λάβδακο.
Ο Πανδίων εκθρονίστηκε από άλλους ηγεμόνες της Αττικής και κατέφυγε στα Μέγαρα όπου και σκοτώθηκε.
4.5 Αιγέας
1. Ο Αιγέας λαμβάνει τον χρησμό από την Πυθία, ερυθρόμορφη κύλιξ, Κόδρος 440 πκχ., Αρχαιολογική Συλλογή Βερολίνου. 2. Η άφιξη του Θησέα στην Αθήνα και η αναγνώρισή του από τον Αιγέα, ερυθρόμορφος κρατήρας Απουλίας, περ. 410-400 πκχ., από Ruvo (Νότια Ιταλία).
Μετά το θάνατο του πατέρα του Πανδίονα, ο Αιγέας (1282-1234 πκχ.) γύρισε στην Αθήνα και ξεκίνησε τον Αττικό Πόλεμο κατά των άλλων ηγεμόνων της Αττικής και κατάφερε να ανακτήσει την Αθήνα αλλά όχι την Ακρόπολη, για τον λόγο αυτό το ανάκτορό του δεν ήταν στην Ακρόπολη αλλά στην περιοχή του Ολυμπιείου.
Ο Αιγέας αναγκάστηκε λοιπόν να ζητήσει από τον Θησέα, έναν Αχαιό πρίγκιπα της Τροιζήνας, να αναλάβει την ηγεσία της εκστρατείας Ιώνων μισθοφόρων της ανατολικής Αργολίδας στην Αττική ώστε να τον βοηθήσουν στον Αττικό Πόλεμο.
Η όλη μετακίνηση έγινε με την έγκριση της Αχαϊκής Αυτοκρατορίας των Μυκηνών που είχε κάθε λόγο να θέλει να απαλλαγεί από την επικίνδυνη Ιωνική εγκατάσταση στην ανατολική Αργολίδα. Ο Θησέας στην πορεία συνάντησε τοπικούς ηγεμόνες που αντιτάχθηκαν στην διέλευση του εχθρικού στρατεύματος από τις περιοχές τους και με τους οποίους συνεπλάκει.
Ο Αιγέας με τα στρατεύματα του Θησέα νίκησε στον Αττικό Πόλεμο και εδραίωσε την θέση του στην Αθήνα. Ο Θησέας παρέμεινε κοντά στον Αιγέα διότι υπήρχαν ακόμη εστίες αντίστασης στην Αττική. Πράγματι ο Πάλλαντας, ο αδελφός του Αιγέα που αντιστεκόταν ακόμη, δολοφόνησε τον Ανδρόγεω γιο του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα, ο οποίος ήταν σε αποστολή στην Αθήνα.
Η δολοφονία αυτή ήταν η αφορμή για την οργάνωση μεγάλης Κρητικής εκστρατείας κατά της Αθήνας. Αρχικά ο Μίνωας κατέλαβε τα Μέγαρα και στην συνέχεια βάδισε κατά της Αθήνας.
Προ του μεγάλου κινδύνου, ο Αιγέας αναγκάστηκε να δεχθεί τους βαρείς όρους του Μίνωα κάνοντας την Αθήνα υποτελή της Κρήτης. Οι Κρήτες δημιούργησαν ναυτικές εγκαταστάσεις στη Μακρόνησο και τη Μεγαρίδα (Μινώα) με τις οποίες επιτηρούσαν την Αττική.
4.6 Ο Θησέας στην Κρήτη
1. Η καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού, εικόνα από ντοκιμαντέρ του National Geographic. 2. Μυκηναϊκή πινακίδα Γραμμικής Β από τα ανάκτορα της Κνωσού όπου αναφέρετε η κατάληψη του νησιού από τους Αχαιούς.
Τον 13ο αι. πκχ., επί βασιλείας του Αιγέα, η Αθήνα βρισκόταν υπό την Μινωική πολιτική κυριαρχία.
Με την έκρηξη της Θήρας τα παλιρροϊκά κύματα αφάνισαν τον κρητικό στόλο μαζί με τα λιμάνια και τις βάσεις του καθώς και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Η καταστροφή από το ηφαίστειο της Θήρας έδωσε το σύνθημα για επίθεση στους Αχαιούς (Μυκηναίους) που καραδοκούσαν.
Οι Μινωίτες προσπάθησαν να εξασφαλίσουν την προστασία του νησιού τους, χωρίς στόλο πλέον. Οι επιζώντες, για τον σκοπό αυτό κάλεσαν μισθοφόρους, μεταξύ αυτών και τον Θησέα, τον υποτελή τους πρίγκιπα των Αθηνών. Όμως οι Αχαιοί κατέλαβαν τη μεγαλόνησο και ο Θησέας θυσίασε τον Ιερό Ταύρο (Μινώταυρο) σηματοδοτώντας έτσι το τέλος της Μινωικής εξουσίας.
4.7 Ο Θησέας βασιλιάς της Αθήνας
1. Ο Θησέας βασιλιάς της Αθήνας, άγαλμα. 2. Αχαιοί πολεμιστές, κρατήρας, 12ος αι. πκχ., από την ακρόπολη των Μυκηνών, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.
Όταν ο Θησέα γύρισε από την Κρήτη ο Αιγέας πέθανε και τον θρόνο διεκδίκησαν οι γιοι του Πάλλαντα, αδελφού του Αιγέα, αλλά σφαγιάστηκαν από το Θησέα.
Ο Θησέας (1234-1204 πκχ.) μόλις στερεοποιήθηκε στον θρόνο της Αθήνας επιδόθηκε αμέσως στην αναδιοργάνωση του κράτους, υποχρεώνοντας τις δώδεκα ανεξάρτητες έως τότε πόλεις της Αττικής, που βρίσκοντο γύρω από την Αθήνα, να τεθούν υπό το σκήπτρο του και μετονόμασε την πόλη της Αθήνας, σε Αθήναι, για να σημαίνει την ένωση των δώδεκα πόλεων.
Για να εορτάσει το γεγονός αυτό, καθιέρωσε την εορτή της ενώσεως των φυλών και τα «Αθήναια», την εορτή που είχε καθιερώσει ο Εριχθόνιος, την μετονόμασε «Παναθήναια», ένας εορτασμός για την καινούργια Αθήνα.
Τα επόμενα χρόνια ο Ευρυσθέας με τους Μυκηναίους εισέβαλε στην Αττική καταδιώκοντας τους Ηρακληδείς, οι οποίοι είχαν ζητήσει άσυλο στην Αθήνα προσερχόμενοι ως ικέτες στον «Ελέου βωμόν». Ο Θησέας δεν δέχθηκε να τους παραδώσει και στην μάχη που ακολούθησε οι Αθηναίοι κατατρόπωσαν τον μυκηναϊκό στρατό και σκοτώθηκε ο Ευρυσθέας (1ος Μυκηνο-αθηναϊκός Πόλεμος).
Νέος πόλεμος προκλήθηκε όταν ο μυκηναϊκός στρατός εισέβαλε εκ νέου στην Αττική, για να ελευθερώσει την πριγκίπισσα της Σπάρτης, Ελένη, την οποία είχε απαγάγει ο Θησέας (2ος Μυκηνο-αθηναϊκός Πόλεμος). Ο ηττημένος Θησέας έχασε τον θρόνο του και κατέφυγε στην Σκύρο όπου μετά από καιρό αυτοκτόνησε.
Οι Μυκηναίοι νικητές ανέβασαν στον θρόνο της Αθήνας τον Μενεσθέα, με αποτέλεσμα η Αθήνα να γίνει υποτελής της Μυκηναϊκής Αυτοκρατορίας. Κατά τον Τρωικό Πόλεμο των Μυκηνών κατά της Τροίας, η Αθήνα συμμετείχε στο πλευρό των Μυκηνών με σημαντική στρατιωτική και ναυτική δύναμη (50 πλοία και περίπου 1.650 – 2.750 άνδρες). Επικεφαλής της αθηναϊκής δύναμης ήταν ο ίδιος ο Μενεσθέας, ο οποίος και σκοτώθηκε στην Τροία.
Η Αθήνα εκείνα τα χρόνια ήταν μια πολύ σημαντική ελληνική πόλη, παρά την περιορισμένη ανεξαρτησία της, λόγω της ηγεμονίας των Μυκηνών.
4.8 Τό τέλος της δυναστείας των Ερεχθειδών
1. Μενεσθέας. 2. Τα αδέρφια Δημοφών και Ακάμας ελευθερώνουν την γιαγιά τους Αίθρα, καλυκόσχημος κρατήρας, 490-460 πκχ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.
Μετά τον θάνατο του Μενεσθέα επέστρεψαν οι γιοι του Θησέα, Δημοφών και Ακάμας, από την Εύβοια όπου είχαν καταφύγει. Οι Μυκηναίοι τους παραχώρησαν τον θρόνο της Αθήνας με τον όρο να είναι πιστοί στην Μυκηναϊκή Αυτοκρατορία.
Πράγματι ο Δημοφώντας ανέβηκε στον θρόνο των Αθηνών και αμέσως εκστράτευσε με τον αδελφό του Ακάμαντα στην Τροία, στο πλευρό των Μυκηναίων.
Ο Δημοφών μετά το τέλος του Τρωικού Πολέμου επέστρεψε στην Αθήνα με λάφυρα και βασίλεψε για 33 χρόνια (1181-1147 πκχ.) κατά τα οποία στην πόλη επικρατούσε ευημερία.
Ο Ακάμας αντίθετα επιστρέφοντας από την Τροία μαζί με άλλους Μυκηναίους πρίγκιπες μετανάστευσε στην Κύπρο αποικίζοντάς την.
Μετά τον θάνατο του Δημοφώντα στον θρόνο της Αθήνας ανέβηκε ο γιος του Οξύντης και μετά από αυτόν τα παιδιά, ο Αφείδαντας και ο Θυμοίτης αφού δολοφόνησε τον αδελφό του.
Το έτος 1126 πκχ. η δυναστεία των Ερεχθειδών τερματήσθηκε από τον Αχαιό Ανδρόπομπο από την Πύλο ο οποίος ανέτρεψε τον Θυμοίτη.
4.9 Ηγεμόνες της Αθήνας
Κέκροψ A’, Ερεχθεύς, Αιγεύς, Θησέας, Δημοφών.
Κεκροπίδες
Κέκροψ Α’ (1556-1506 πκχ.)
Κραναός (1506-1497 πκχ.)
Αμφικτύων (1497-1487 πκχ.)
Εριχθόνιος (1487-1437 πκχ.)
Πανδίων Α’ (1437-1397 πκχ.)
Ερεχθείδες
Ερεχθεύς (1397-1347 πκχ.)
Κέκροψ Β’ (1347-1307 πκχ.)
Πανδίων Β’ (1307-1282 πκχ.)
Αιγεύς (1282-1234 πκχ.)
Θησέας (1234-1204 πκχ.)
Μενεσθεύς (1204-1181 πκχ.)
Δημοφών (1181-1147 πκχ.)
Οξύντης (1147-1135 πκχ.)
Αφείδας (1135-1134 πκχ.)
Θυμοίτης (1134-1126 πκχ.)
Επιλογές :
Αρχική σελίδα : Ιστορία της πόλεως των Αθηνών
Κεφάλαιο 3 : Θρησκεία
Κεφάλαιο 5 : Γεωμετρική Εποχή
Αθηνά Πολιάς 
Pingback: Μυθολογία της Αθήνας