Archivi tag: Ιστορία πόλεως Αθηνών

1.   Μυθολογία της Αθήνας

Pubblicato su da

 

Ιστορία πόλεως Αθηνών   |   Αθήνα

Η διαμάχη Αθηνάς-Ποσειδώνα για την ονομασία της Αθήνας.

Περιεχόμενα

 

 

1.1    Ωγύγος, 1745 πκχ.

1.  Κατακλυσμός του John Martin, 1834, Yale University.     2.  Ο κατακλυσμός του Ωγύγου.

Ο Ωγύγος ή Ωγύγης, κατά την Ελληνική Μυθολογία ένας από τους αρχέγονους ηγέτες στην Αρχαία Ελλάδα, ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Αττικής. Κατά μία άλλη εκδοχή ήταν βασιλιάς στην Βοιωτία.

Η ετυμολογία και η έννοια του ονόματος «Ωγύγος» σημαίνει, αρχέγονος, πρωταρχικός, πολύ αρχαίος.

Στα χρόνια του Ωγύγου συνέβη ο πρώτος κατακλυσμός στην Ελλάδα.

Ο Κατακλυσμός του Ωγύγου χρονολογείται την Ογδόη Εποχή, κατά το 37ον έτος της βασιλείας του Ωγύγου και όταν βασιλιάς του Άργους ήταν ο Φορωνέας.

Η Αττική πλημμύρισε από τα νερά του Κηφισσού δημιουργώντας τέτοια καταστροφή ώστε άφησε ένα ιστορικό κενό 189 ετών, μέχρι την εποχή του Κέκροπα, ο οποίος βασίλευσε πολύ αργότερα.

Κατά τον κατακλυσμό καταστράφηκε η Αττική και πνίγηκαν πολλοί από τους κατοίκους της, όσοι επέζησαν, μεταξύ αυτών και ο Ωγύγος, μετοίκησαν στην Αίγυπτο, της οποίας το πρώτο όνομα ήταν επίσης «Ωγυγία», όπως της Αττικής και της Βοιωτίας.

Στην μετακατακλυσμική εποχή αγνοείται τι συνέβη στην Αττική.

Οι πρώτοι βασιλείς της πόλης, ο Κέπρωπας, ο Κραναός, ο Αμφικτύων και ο Εριχθόνιος, ξεφύτρωσαν από τα χώματά της. Ήταν σάρκα από την σάρκα της.

Η Αθήνα, λοιπόν είχε βασιλιάδες βγαλμένους από τα σπλάχνα της και όχι ξενόφερτους.

⏏

 

1.2    Κέκροψ

1.  Κέκροπας ο βασιλιάς της Αθήνας, ερυθρόμορφη κύλικα (περίπου το 440 πκχ.), Antikensammlung, Βερολίνο.     2.  Οι τρεις κόρες του Κέκροπα, Άγραυλος, Έρση και Πάνδροσος, κρατήρας, 441 πκχ.

Ο Κέκροψ γιος της Μητέρας Γης και του Ουρανού ήταν ο μυθικός ιδρυτής της πρώτης πόλης των Αθηνών στην Ακρόπολη, της Κεκροπίας. Ήταν ο πρώτος αττικός ήρωας και χθόνια θεότητα από τη μέση και πάνω άνθρωπος και από τη μέση και κάτω φίδι.

Θεωρείτο γενάρχης των Αθηναίων (Κεκροπίδες) και ο τάφος του βρισκόταν στην στοά των Καρυάτιδων στο Ερέχθειο (διατηρείτο μέχρι και τον 4ο αι. πκχ.). Σε αυτόν αποδίδετο η θέσπιση διαφόρων νόμων, η εφεύρεση της γραφής, η απογραφή του πληθυσμού, οι προσφορές εδεσμάτων (πελανοί) στις τελετές αντί για ανθρωποθυσίες και η διαιτησία στη διαφωνία μεταξύ Αθηνάς και Ποσειδώνος για την κηδεμονία της πόλης. Θεωρείτο επίσης ότι εισήγαγε την λατρεία του Δία Υπάτου και της Αθηνάς Πολιάδος.

Ο Κέκροψ πρέπει να έζησε γύρω στα 1600 πκχ., σύζυγος του ήταν η Άγλαυρος, κόρη του Ακταίου, πρώτου βασιλιά των Αθηνών. Παιδιά του ήταν ο Ερυσίχθον, η Άγραυλος, η Έρση και η Πάνδροσος.

Τέλος ο Κέκροψ διαίρεσε τους κατοίκους της Αθήνας σε τέσσερις φυλές, με περίπου 20.000 κατοίκους η κάθε μία, και τις ονόμασε Κεκροπίς, Αυτόχθων, Ακταία και Παραλία. Επίσης διαίρεσε την Αττική σε δώδεκα αυτόνομους δήμους.

Όταν ένας εχθρικός στρατός πολιόρκησε την Αθήνα, οι Αθηναίοι ζήτησαν την συμβουλή του μαντείου των Δελφών, το οποίο τους έδωσε τον χρησμό, ότι για να σωθεί η πόλη, ένας Αθηναίος έπρεπε να θυσιαστεί με την θέλησή του. Όταν η κόρη του Κέκρωπος, Άγραυλος, έμαθε τον χρησμό ανέβηκε στην Ακρόπολη και πέφτοντας σκοτώθηκε. Οι Αθηναίοι για να την τιμήσουν, έκτισαν έναν ναό στην Ακρόπολη και κάθε χρόνο εόρταζαν τα Αγραύλεια.

Τον Κέκροπα διαδέχθηκε ο γιος του, Ερυσίχθον, ο οποίος δεν είχε παιδιά και αυτόν ο Κραναός. Μια από τις θυγατέρες του Κραναού, ονομάζετο Ατθίς και από το όνομα της ονομάσθηκε Αττική ολόκληρη η περιοχή.

Ο Κραναός εκθρονίσθηκε από τον Αμφικτύωνα, ο οποίος στην συνέχεια εξορίστηκε από τον Εριχθόνιο.

⏏

 

1.3    Η ονομασία της πόλης της Αθήνας

1.  Η έριδα μεταξύ της θεάς Αθηνάς και του θεού Ποσειδώνα για τη διεκδίκηση της αττικής γης, δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, αναπαράσταση.     2.  Η ελιά της θεάς Αθηνάς, δυτική πλευρά του Ερεχθείου, Ακρόπολη Αθηνών.

Το παλιότερο όνομα της πόλης της Αθήνας ήταν Ακτή και κατά την μυθολογία είχε ονομαστεί έτσι από τον πρώτο της βασιλιά τον Ακταίο. Αργότερα όταν ο Κέκροψ, που είχε σώμα δράκοντα, παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Ακταίου ονόμασε την πόλη Κεκροπία.

Ο βασιλιάς Κέκροψ αποφάσισε να ζητήσει από τους θεούς έναν προστάτη και επειδή παρουσιάστηκαν δύο, η θεά της σοφίας Αθηνά και ο θεός της θάλασσας Ποσειδών, έπρεπε να γίνει αγώνας μεταξύ τους για το ποιος θα πρόσφερε το πολυτιμότερο δώρο στην πόλη.

Έτσι πρώτος ο Ποσειδών κτύπησε με την τρίαινα του πάνω στον βράχο της Ακρόπολης και ανέβλυσε μια πηγή με αλμυρό νερό. Από το κτύπημα (τα τρία σημάδια του οποίου είναι ορατά πίσω από το Ερέχθειο) ξεπήδησε το πρώτο άλογο έτοιμο να υπηρετήσει τον άνθρωπο. Έπειτα ήρθε η σειρά της Αθηνάς που χτύπησε με το δόρυ της στο έδαφος και φύτρωσε μια μικρή ελιά (ορατή πίσω από το Ερέχθειο). Ο Κέκροψ ως κριτής εντυπωσιάστηκε περισσότερο με το δώρο της Αθηνάς, όπως και οι γυναίκες της πόλης που ήταν περισσότερες από τους άντρες και έδωσαν σε αυτήν τη νίκη, ονομάζοντας την πόλη Αθήνα.

Από τότε η Αθηνά έγινε η θεά-προστάτιδα της πόλης. Ο Ποσειδών, χολωμένος που έχασε τον αγώνα από την Αθηνά τιμώρησε την πόλη με το να μη έχει ποτέ επαρκές νερό. Λέγεται ότι από τότε η Αθήνα υποφέρει από λειψυδρία. Λέγεται επίσης, ότι εξαιτίας της έλλειψης νερού, που αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα για την πόλη, αργότερα οι Αθηναίοι τιμώρησαν τις γυναίκες για την επιλογή τους, αφαιρώντας τους το δικαίωμα της ψήφου!

⏏

 

1.4    Εριχθόνιος

1.  Η Γαία παραδίδει στην Αθηνά τον νεογέννητο Εριχθόνιο, ερυθρόμορφη κύλιξ, ζωγράφος του Κόρδου 440 πκχ., Staatliche Antikkensammlungen, Βερολίνο.     2.  Η Αθηνά τοποθετεί τον Εριχθόνιο σε κίστη βάζοντας δύο φίδια για φύλακες, ερυθρόμορφη πελίκη, Εριχθόνιος 440-430 πκχ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.

Ο Εριχθόνιος βασίλεψε στην Αθήνα γύρω στα 1500 πκχ. αφού εξόρισε από το θρόνο τον Αμφικτύονα και εδραίωσε μια ισχυρή δυναστεία, από την οποία προήλθαν οι ήρωες Πανδίων, Ερεχθεύς, Αιγέας και Θησέας. Σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν μισός άνθρωπος και μισός φίδι. Ήταν αυτός που τοποθέτησε το ξύλινο άγαλμα της Αθηνάς σε ναό αφιερωμένο στη θεά (στους κλασικούς χρόνους φυλασσόταν στο Ερέχθειο) και ίδρυσε γιορτή προς τιμή της, τα Αθήναια.

Για την καταγωγή του Εριχθόνιου υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη τον θέλει γιο του θεού Ηφαίστου και της Ατθίδος, κόρης του βασιλιά της Αθήνας Κραναού, από την οποία η Αττική πήρε το όνομα της.

Η δεύτερη εκδοχή του μύθου αναφέρει ως γονέα του τον Ήφαιστο, του οποίου το σπέρμα δέχτηκε η γη στην θέα της γέννησης της Αθηνάς και γεννήθηκε ο Εριχθόνιος ως φίδι. Η Αθηνά τον έκλεισε σε ένα καλάθι και τον εμπιστεύθηκε στις τρεις κόρες του Κέκροπος, Έρση, Πάνδροσο και Άγλαυρο, με την εντολή να μην το ανοίξουν. Η Έρση και η Άγλαυρο άνοιξαν το καλάθι και αντίκρισαν ένα μωρό τυλιγμένο με δύο φίδια. Ο τρόμος τους ήταν τέτοιος που έπεσαν από τον βράχο της Ακρόπολης.

Κατά μια άλλη εκδοχή όταν οι κόρες του Κέκροπος άνοιξαν το καλάθι είδαν μόνο το φίδι, και αφού έπεσαν από την Ακρόπολη, το φίδι κρύφτηκε στην ασπίδα της Αθηνάς. Η θεά τον μεταμόρφωσε σε άνθρωπο, τον μεγάλωσε και πρώτο τον δίδαξε να ιππεύει άμαξα με τέσσερα άλογα.

Ο Εριχθόνιος ήταν ο εφευρέτης των αρμάτων με τις τέσσερις ρόδες και ο πρώτος που χρησιμοποίησε την εκτροφή αλόγων. Παντρεύτηκε την νύμφη Πασιθέα και απόκτησε έναν γιο, τον Πανδίονα. Ο Πανδίων παντρεύτηκε την νύμφη Ζευξίππη και απόκτησε δίδυμους γιους, τον Ερεχθέα και τον Βάτη και δύο κόρες, την Πρόκνη και την Φιλομήλα.

⏏

 

1.5    Ερεχθέας

1.  Ο Ερεχθεύς και οι κόρες του.     2.  Ερέχθειο, Ακρόπολη Αθηνών.

Τον Πανδίονα διαδέχθηκε ο Ερεχθέας. Κάποτε ο Ερεχθέας βρέθηκε σε πόλεμο με τους Ελευσίνιους τους οποίους ήρθε να βοηθήσει με πολύ στρατό ο βασιλιάς των Θρακών Εύμολπος, γιος του Ποσειδώνα. Ο Ερεχθέας έλαβε χρησμό από τους Δελφούς, ότι για να νικήσει θα έπρεπε να θυσιάσει τις τρεις από τις έξι θυγατέρες του. Όταν οι κοπέλες με την θέληση τους συναίνεσαν, ο Ερεχθέας τις θυσίασε. Μετά την θυσία, σκότωσε τον Εύμολπο και νίκησε τον πόλεμο. Ο Ποσειδώνας όμως οργίσθηκε για τον θάνατο του παιδιού του και κτύπησε με την τρίαινά του τον Ερεχθέα και τον σκότωσε. Κατά άλλη εκδοχή ο Ποσειδώνας μεσολάβησε στον Δία και εκείνος κεραυνοβόλησε τον Ερεχθέα.

Ο Ερεχθέας ήταν εκείνος που έδωσε την πολιουχία της Αθήνας στη θεά Αθηνά και μετονόμασε τους κατοίκους της σε «Αθηναίους» που μέχρι τότε ονομάζοντο «Κεκροπίδες». Αμέσως μετά, ίδρυσε ναό της θεάς, εισήγαγε την λατρεία της στην Αττική και καθιέρωσε την εορτή των «Αθηναίων».

Οι Αθηναίοι τιμούσαν εξαιρετικά τον Ερεχθέα ως επώνυμο ήρωά τους και του έστησαν ανδριάντα.

Στο ιερότερο κτίριο της Ακρόπολης, το Ερέχθειο, στο δάπεδο του βόρειου προστεγάσματος του οι Αθηναίοι έδειχναν το σημάδι με το οποίο ο Δίας σκότωσε τον μυθικό τους βασιλιά Ερεχθέα.

Τον Ερεχθέα διαδέχθηκε ο γιος του, Κέκρωψ Β’ και αυτόν, ο γιος του Πανδίων Β’, ο οποίος είχε τέσσερις γιους, τον Αιγέα, τον Πάλλαδα, τον Νίσο και τον Λύκο.

⏏

 

1.6    Αιγέας

1.  Ο Αιγέας λαμβάνει τον χρησμό, ερυθρόμορφη κύλιξ, Κόδρος 440 πκχ., Αρχαιολογική συλλογή Βερολίνου.     2.  Αρχαία Τροιζήνα.

Ο Αιγέας ήταν ο ένατος στη σειρά μυθικός βασιλιάς της αρχαίας Αθήνας, όπου βασίλεψε γύρω στον 13ο αιώνα. Καταγόταν απ’ ευθείας από τη γενιά του Ερεχθέα. Ήταν γιος του Πανδίονα τον οποίο είχαν εκθρονίσει οι Μητιονίδες και είχε καταφύγει στα Μέγαρα, όπου παντρεύτηκε την Πυλία, κόρη του εκεί βασιλιά.

Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο Αιγέας γύρισε στην Αθήνα και ανέκτησε την εξουσία, όμως είχε την ατυχία να αποκτά μόνο κορίτσια και κανένα αγόρι. Απελπισμένος πήγε στο Μαντείο των Δελφών να ζητήσει συμβουλή. Εκεί η Πυθία τού έδωσε το χρησμό που έλεγε: «Μη λύσεις το προεξέχον πόδι του ασκού, μεγάλε αρχηγέ των λαών, πριν φτάσεις στο δήμο των Αθηναίων». Ο ασκός που ανέφερε ο χρησμός ήταν το ασκί, όπου έβαζαν κρασί οι αρχαίοι, και το πόδι που προεξείχε ήταν το μέρος από όπου το γέμιζαν. Και ήθελε να πει πως δεν έπρεπε να πιει πολύ κρασί και να μεθύσει πριν φτάσει στην πατρίδα του.

Ο Αιγέας δεν κατάλαβε τη σημασία του χρησμού και πήγε στον Πιτθέα, τον βασιλιά της Τροιζήνας, που ήταν σοφός και ζήτησε τη γνώμη του. Ο Πιτθέας μάντεψε το χρησμό αλλά δεν έδωσε την πραγματική εξήγηση και το ίδιο βράδυ οργάνωσε στο παλάτι του ένα βασιλικό γλέντι όπου ανοίχθηκαν ασκιά με διαλεκτά κρασιά και η κόρη του Πιτθέα, η πεντάμορφη Αίθρα, κερνούσε συνέχεια τον Αιγέα ώσπου τον μέθυσε. Έτσι μεθυσμένο τον πάντρεψε ο Πιτθέας με την Αίθρα, θέλοντας να αποκτήσει εγγονό και διάδοχο ισχυρού πατέρα.

Οταν ξεμέθυσε ο Αιγέας και κατάλαβε την πονηριά του Πιτθέα, άφησε την Αίθρα κι έφυγε μόνος του για την Αθήνα. Πριν φύγει είπε στην Αίθρα ότι αν γεννήσει γιο να μην φανερώσει την ταυτότητά του, και κάτω από μία μεγάλη πέτρα, τον «βωμό του Σθενίου Διός» (βωμό του δυνατού Δία) τοποθέτησε το ξίφος και τα σανδάλια του λέγοντας στην Αίθρα ότι όταν ο γιος τους σηκώσει αυτή την πέτρα, να φορέσει τα σανδάλια και το ξίφος και να έρθει στην Αθήνα για να τον αναγνωρίσει.

⏏

 

1.7    Η Αθήνα υποταγμένη στον Μίνωα

1.  Ο Αιγέας υποδέχεται τον Θησέα, όστρακο ερυθρόμορφου σκύθου, 470-450 πκχ., Μουσείο Λούβρου, Παρίσι.     2.  Ακρωτήριο Σούνιο.

Φθάνοντας στην Αθήνα, ο Αιγέας έμπλεξε σε πόλεμο με τον πανίσχυρο βασιλιά της Κρήτης, Μίνωα, ο οποίος έφτασε με καράβια και στρατό και κατέλαβε τα Μέγαρα και πολιόρκησε την Αθήνα. Αιτία του πολέμου ήταν η δολοφονία του γιου του Μίνωα, Ανδρόγεω από τους Αθηναίους, επειδή τους είχε νικήσει στα αγωνίσματα μιας αθλητικής γιορτής.

Οι Αθηναίοι κατέφυγαν τότε στο Μαντείο των Δελφών, μα η Πυθία τους απάντησε ότι έπρεπε να δεχθούν τους όρους του Μίνωα. Ο Αιγέας συνθηκολόγησε με τον Μίνωα, ο οποίος επέβαλε βαρύτατο φόρο για τους Αθηναίους: επτά νέες και επτά νέοι έπρεπε να στέλνονται κάθε χρόνο στην Κρήτη ως τροφή στο φοβερό θηρίο, τον Μινώταυρο.

Εκείνο τον καιρό έφτασε στο παλάτι η Μήδεια ζητώντας φιλοξενία. Ο Αιγέας παντρεύτηκε την Μήδεια και απόκτησε μαζί της ένα γιο τον Μήδο.

Στο μεταξύ η Αίθρα απόκτησε ένα γιο, τον Θησέα, ο οποίος όταν έγινε 16 χρονών, ξεκίνησε από την Τροιζήνα για την Αθήνα για να ανταμώσει τον Αιγέα, χωρίς να γνωρίζει πως ήταν ο πατέρας του. Στη διαδρομή έκανε πολλά κατορθώματα και έφτασε στο παλάτι φορώντας τα σανδάλια και το σπαθί του πατέρα του, που είχε πάρει κάτω από την μεγάλη πέτρα, τον «βωμό του Σθενίου Διός». Η Μήδεια αναγνωρίζοντας τον Θησέα ως γιο του Αιγέα είχε αποφασίσει να τον δηλητηριάσει, αλλά όταν ο Αιγέας αναγνώρισε το γιο του, τον αγκάλιασε και έδιωξε από το παλάτι τη Μήδεια και τον Μήδο.

Ο Αιγέας ενημέρωσε το γιο του για τον βαρύ φόρο αίματος που πλήρωνε στον Μίνωα, και ο Θησέας ξεκίνησε για την Κρήτη με σκοπό να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Λόγω του φόρου αίματος τα πανιά στο καράβι ήταν μαύρα και ο Αιγέας ζήτησε από τον Θησέα αν πετύχαινε η αποστολή και επέστρεφε ζωντανός να σήκωνε στο καράβι άσπρα πανιά. Ο Θησέας πέτυχε στην αποστολή όμως πάνω στη χαρά δεν θυμήθηκε να αλλάξει τα πανιά. Όταν ο Αιγέας είδε από το Σούνιο να φτάνει το καράβι με μαύρα πανιά, νόμισε ότι ο Θησέας ήταν νεκρός και ρίχτηκε στη θάλασσα και σκοτώθηκε. Από τότε η θάλασσα ονομάστηκε Αιγαίο Πέλαγος.

⏏

 

1.8    Θησέας, το ταξίδι προς την Αθήνα

1.  Ο Θησέας σηκώνει τον βράχο, ρωμαϊκό ανάγλυφο 1ος αι. κχ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.     2.  Αιγέας, Αίθρα, Θησέας, Πιτθέας, ερυθρόμορφο αγγείο, 480-460 πκχ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.     3.  Οι άθλοι του Θησέα, ερυθρόμορφη κύλιξ, Κόδρος 440-430 πκχ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.

Ο Θησέας γιος του βασιλιά της Αθήνας, Αιγέα και της Αίθρας μεγάλωσε με τον παππού του Πιτθέα τον σοφό βασιλιά της Τροιζηνίας. Όταν έγινε 16 ετών, η μητέρα του Αίθρα τον οδήγησε στον βράχο «βωμό του Σθενίου Διός», τον οποίο σήκωσε και αφού πήρε τα δώρα του πατέρα του, ξεκίνησε για να τον βρει.

Στο ταξίδι του για την Αθήνα, είχε μια σειρά από περιπέτειες. Εκείνο τον καιρό πολλοί κακοποιοί σκότωναν και τρομοκρατούσαν τους ταξιδιώτες.

Όταν ο Θησέας έφθασε στην Επίδαυρο, συνάντησε τον Περιφέτη ο οποίος σκότωνε τους περαστικούς με ένα μπρούτζινο ρόπαλο. Ο Θησέας αφού εξόντωσε τον Περιφέτη, κράτησε το ρόπαλο για τον εαυτόν του.

Στις Κεγχρεές κοντά στον Ισθμό, συνάντησε τον Σίνι τον Πιτυοκάμπτη ο οποίος σκότωνε τους ταξιδιώτες δένοντας τους σε δύο λυγισμένες κορυφές πεύκων, τις οποίες άφηνε ελεύθερες, σχίζοντας έτσι τα θύματα του στα δύο.

Στον Κρομμύωνα (Άγιοι Θεόδωροι), ο Θησέας σκότωσε την άγρια γουρούνα Φαία, η οποία έκανε μεγάλες καταστροφές στην περιοχή.

Στις Σκιρωνίδες Πέτρες (Κακιά Σκάλα) σκότωσε τον Σκίρωνα, ο οποίος ανάγκαζε τους περαστικούς να του πλύνουν τα πόδια και όταν τα θύματα του έσκυβαν, με μια κλοτσιά, τα πέταγε κάτω από τον βράχο, όπου μια τερατώδης χελώνα τα καταβρόχθιζε.

Στην Ελευσίνα, ο Θησέας συνάντησε τον Κερκύονα, ο οποίος ανάγκαζε τους ταξιδιώτες να παλέψουν μαζί του, μέχρι θανάτου.

Το τελευταίο κατόρθωμα του Θησέα έγινε στην Ιερά Οδό (κοντά στο Δαφνί), όπου ο Προκρούστης έβαζε τους ταξιδιώτες σε ένα κρεβάτι και τους κοντούς τους τράβαγε να μακρύνουν ενώ τους ψηλούς τους έκοβε τα πόδια.

⏏

 

1.9    Θησέας και Μινώταυρος

1.  Ο Θησέας σκοτώνει τον Μυνώταυρο, μελανόμορφη άμφορα, Αμασις 560-540 πκχ., Μουσείο J. Paul Getty, Λος Άντζελες, ΗΠΑ.     2.  Ο Αιγέας από το Σούνιο αντικρίζειο το πλοίο με τα μαύρα πανιά.

Φθάνοντας στην Αθήνα ο Θησέας παρουσιάσθηκε στο παλάτι όπου ο πατέρας του Αιγέας τον αναγνώρισε. Ο Αιγέας έδιωξε την σύζυγό του Μήδεια που προσπάθησε να δηλητηριάσει τον Θησέα.

Στην Αθήνα πολέμησε κατά του Πάλλαντα, αδελφού του Αιγέα και των 50 γιων του, τους Παλλαντίδες οι οποίοι προσπάθησαν να σφετερισθούν τον θρόνο.

Ο άγριος ταύρος της Κρήτης, που συνέλαβε ο Ηρακλής κατά τον έβδομο άθλο του και τον οποίο ο δειλός Ευρυσθέας τον είχε αφήσει ελεύθερο, είχε καταφύγει στην περιοχή του Μαραθώνα και επέφερε καταστροφές. Ο ήρωας αιχμαλώτισε ζωντανό τον ταύρο, τον οποίο οδήγησε στην Αθήνα δεμένο από τα κέρατα και στην Ακρόπολη τον θυσίασε στους θεούς.

Ο Μίνωας αφού νίκησε τους Αθηναίους όρισε κάθε εννιά χρόνια επτά νέοι και επτά νέες από την Αθήνα να στέλνονται στην Κρήτη και να κατασπαράζονται από τον Μινώταυρο.

Ο Θησέας για να σταματήσει αυτή την εισφορά αίματος κατάπλευσε με τους νέους και τις νέες στην Κρήτη. Στην Κνωσσό γνώρισε την κόρη του Μίνωα, Αριάδνη, η οποία τον ερωτεύθηκε. Η Αριάδνη αφού τον έβαλε να υποσχεθεί ότι θα την έπαιρνε μαζί του, του έδωσε ένα κουβάρι, τον «μίτο της Αριάδνης», ώστε όταν ο Θησέας έμπαινε στον λαβύρινθο να το ξετύλιγε και αφού σκότωνε τον Μινώταυρο, να έβρισκε την έξοδο τυλίγοντας τον μίτο.

Ο Θησέας αφού σκότωσε τον Μινώταυρο μαζί με την Αριάδνη και τους υπόλοιπους νέους δραπέτευσαν στο λιμάνι και πήραν το πλοίο τους για το ταξίδι της επιστροφής. Κατά την επιστροφή, ο Θησέας άφησε την Αριάδνη στην Νάξο, μετά από προτροπή της θεάς Αθηνάς, και συνέχισε το ταξίδι προς την Αθήνα.

Πριν την αναχώρηση ο Αιγέας είχε ζητήσει αν η αποστολή είχε επιτυχία να αντικαταστήσουν τα μαύρα πανιά του πλοίου με λευκά. Εξαιτίας όμως κάποιας κατάρας της Αριάδνης κανένας δεν θυμήθηκε να αλλάξει τα πανιά. Ο Αιγέας βλέποντας το πλοίο να φθάνει με μαύρα πανιά στο ακρωτήριο Σούνιο αυτοκτόνησε από την απελπισία του πέφτοντας κάτω από τον βράχο, δίνοντας έτσι στο Αιγαίο Πέλαγος το όνομά του.

⏏

 

1.10    Θησέας βασιλιάς

1.  Ο Θησέας βασιλιάς της Αθήνας, άγαλμα.     2.  Ο Θησέας με τον Πειρίθοο απάγει τη βασίλισσα των Αμαζόνων, αγγείο, 500-490 πκχ., Μουσείο Λούβρου, Παρίσι.

Ο Θησέας (1300 πκχ.) ήταν ο πρώτος κοινωνικός μεταρρυθμιστής της Αθήνας. Στα χρόνια του, η Αττική αποτελείτο από δώδεκα πόλεις, που η κάθε μία είχε τον δικό της κυβερνήτη, και οι οποίες συχνά βρίσκοντο σε διαμάχη μεταξύ τους. Ο Θησέας ένωσε τις πόλεις (συνοικισμούς) και μετονόμασε την πόλη της Αθήνας, Αθήναι, για να σημαίνει την ένωση των δώδεκα πόλεων. Για να εορτάσει αυτό το γεγονός, καθιέρωσε την εορτή της ενώσεως των φυλών τα «Παναθήναια», τα οποία ήταν μετονομασία των «Αθήναιων» του Εριχθόνιου.

Ο Θησέας έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, κατά την οποία ερωτεύθηκε την Αμαζόνα Αντιόπη, την οποία έφερε στην Ελλάδα και απέκτησε μαζί της ένα γιο, τον Ιππόλυτο.

Ο Θησέας σημείωσε και πολεμικές επιτυχίες καταλαμβάνοντας τα Μέγαρα και φθάνοντας μέχρι τον Ισθμό της Κορίνθου, όπου και καθιέρωσε εκεί τις γιορτές «Ισθμια». Στη συνέχεια νίκησε τις Αμαζόνες, οι οποίες είχαν εκστρατεύσει κατά της Αττικής για να ελευθερώσουν την Αντιόπη. Τέλος κατατρόπωσε τους Κένταυρους μαζί με τον βασιλιά των Λαπιθών Πειρίθοο.

Ο Θησέας μαζί με τον Πειρίθοο κατέβηκαν στον κάτω κόσμο για να αρπάξουν την Περσεφόνη, την οποία είχε ερωτευθεί ο Πειρίθοος. Ο Πλούτων όμως τους αντιλήφθηκε και τους έβαλε να καθίσουν σε μια πέτρα από όπου δεν μπορούσαν να ξανασηκωθούν. Εν τω μεταξύ βασιλιάς των Αθηνών είχε γίνει ο Μενεσθέας. Χρόνια μετά, ο Ηρακλής κατέβηκε στον Αδη και ελευθέρωσε τον Θησέα, ο οποίος γύρισε στην Αθήνα αλλά βρήκε τους Αθηναίους εναντίον του.

Ο Θησέας έφυγε από την Αθήνα και πήγε στη νήσο Σκύρο όπου ο βασιλιάς του νησιού Λυκομήδης, αρχικά τον καλοδέχτηκε, αλλά μετά σε έναν περίπατο τον έσπρωξε στον γκρεμό όπου ο Θησέας σκοτώθηκε. Σύμφωνα με άλλη μυθολογική παράδοση, επρόκειτο για αυτοκτονία. Οι Αθηναίοι τον θυμήθηκαν χρόνια μετά, όταν τα παιδιά του, ο Δημοφών και ο Ακάμας, πήραν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο μαζί με τον Μενεσθέα.

⏏

 

1.11    Μενεσθέας

1.  Αρχαίο ελληνικό πλοίο, παράσταση σε αγγείο, Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.     2.  Μάχη κοντά στα πλοία των Ελλήνων στα παράλια της Τροίας, Αθηναϊκή σαρκοφάγος, 9ος αι. πκχ., Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Ο Μενεσθέας ήταν γιος του Πετεώ, από το βασιλικό γένος των Ερεχθειδών και υπήρξε ένας από τους πολλούς μνηστήρες της Ωραίας Ελένης. Την εποχή που ο Θησέας και ο Πειρίθοος είχαν κατέβει στον Άδη για να αρπάξουν την Περσεφόνη, ο Μενεσθέας σφετερίσθηκε τη βασιλεία των Αθηνών από τον Θησέα με τη βοήθεια των Διοσκούρων. Μετά από χρόνια, ο Θησέας επέστρεψε από την αιχμαλωσία του στον Άδη και βρίσκοντας τους Αθηναίους εναντίον του έφυγε από την Αθήνα και πήγε στη νήσο Σκύρο, όπου και δολοφονήθηκε.

Ο Μενεσθέας κατά την εκστρατεία στην Τροία ηγήθηκε των 50 πλοίων του αθηναϊκού εκστρατευτικού σώματος. Στον Τρωϊκό Πόλεμο διακρίθηκε ως εξαίρετος αρματηλάτης αλλά σκοτώθηκε στις μάχες.

Οι Αθηναίοι έφεραν πίσω τους γιους του Θησέα, Δημοφόντα και Ακάμαντα, οι οποίοι κυβέρνησαν τις Αθήνες διαδοχικά για τα επόμενα εξήντα χρόνια.

⏏

 

1.12    Δημοφών και Ακάμας

1.  Η Νίκη προσφέρει ένα αυγό στο φίδι που είναι τυλιγμένο γύρω από την στήλη που κρατά το ομοίωμα της Αθηνάς Παλλάδος, προστάτιδος της Τροίας, μαρμάρινο ρωμαϊκό αντίγραφο του 1ου αι. κχ. πρωτοτύπου της Ελληνιστικής εποχής, Μουσείο Λούβρου, Παρίσι.     2.  Τα αδέρφια Δημοφών και Ακάμας ελευθερώνουν την γιαγιά τους Αίθρα, καλυκόσχημος κρατήρας, 490-460 πκχ, Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.

Ο Δημοφών και ο Ακάμας ήταν παιδιά του Θησέα. Όταν ο Μενεσθέας κατέλαβε την εξουσία στις Αθήνες, ο Θησέας έστειλε τα παιδιά του στην Εύβοια, στον βασιλιά Ελεφήνορα.

Τα δύο αδέλφια εξεστράτευσαν μαζί με τον Ελεφήνορα κατά της Τροίας. Υπήρξαν δραστήριοι πολιορκητές της Τροίας και μάλιστα ήταν ανάμεσα σε αυτούς που κρύφτηκαν στο εσωτερικό του Δούρειου Ίππου. Στην Τροία ελευθέρωσαν τη γιαγιά τους, Αίθρα, η οποία είχε ακολουθήσει την Ωραία Ελένη.

Στον Δημοφόντα οφείλεται και η μεταφορά από την Τροία στην Αθήνα του τρωικού Παλλάδιου. Το Παλλάδιον ήταν ένα ξύλινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς που έπεσε από τον ουρανό και προστάτευε την Τροία.

Ο Ακάμας επιστρέφοντας από την Τροία με τους άνδρες του πήγε και εγκαταστάθηκε στην Κύπρο, όπου το ακρωτήριο της περιοχής πήρε το όνομα του Ακάμας.

Ο Δημοφών πέθανε έχοντας βασιλεύσει 33 ολόκληρα χρόνια. Στον θρόνο των Αθηνών τον διαδέχθηκε ο γιος Οξύντης.

Ο Οξύντης διαδέχθηκε στον θρόνο των Αθηνών τον πατέρα του Δημοφόντα και είχε γιους τον Αφείδαντα και τον Θυμοίτη.

Ο Αφείδαντας ήταν ο προτελευταίος μυθικός βασιλιάς της Αθήνας, γιος του Οξύντη και δισέγγονος του Θησέα, ο οποίος δολοφονήθηκε από τον αδελφό του Θυμοίτης. Ωστόσο διασώθηκε τουλάχιστον ένα παιδί του, ο γενάρχης της αττικής φυλής των Αφειδαντιδών.

Ο Θυμοίτης γιος του Οξύντη ήταν ο τελευταίος βασιλιάς των Αθηνών από τους απογόνους του Θησέως, πήρε τον θρόνο αφού δολοφόνησε τον αδελφό του Αφείδαντα. Ανατράπηκε από τον Μεσσήνιο Ανδρόπομπο ή το γιο του Ανδρόπομπου, τον Μέλανθο.

⏏

 

1.13    Κόδρος

1.  Κόδρος, ο τελευταίος βασιλιάς της Αθήνας, ερυθρόμορφο αττικό κύπελλο, από Μπολόνια.     2.  Ο θάνατος του Κόδρου, σχέδιο του H. Vogel 11ος αι. κχ.

Ο Ανδρόπομπος έφθασε στην Αθήνα ως πρόσφυγας μαζί με άλλους απογόνους του Νηλέα (Νηλείδες), διωγμένος από την Πύλο εξαιτίας της καθόδου των Δωριέων.

Σε μεθοριακά επεισόδια μεταξύ Θήβας και Αθήνας, για να τερματιστεί οριστικά ο πόλεμος αποφασίστηκε να γίνει μονομαχία των δύο βασιλιάδων. Ο Ανδρόπομπος μονομάχησε στη θέση του βασιλιά της Αθήνας, Θυμοίτη και όταν σκότωσε τον Θηβαίο βασιλιά, ανακηρύχθηκε αυτός βασιλιάς της Αθήνας. Οι Νηλείδες έγιναν έτσι οι γενάρχες των Αλκμεωνιδών και των Παιονιδών.

Τον Ανδρόπομπος διαδέχθηκε ο γιος του Μέλανθος του οποίου γιος ήταν ο Κόδρος.

Ο Κόδρος (? 1100 πκχ.), βασίλευσε σχεδόν είκοσι ένα χρόνια. Κατά την διάρκεια της βασιλείας του Κόδρου, μια ισχυρή Δωρική δύναμη υπό την αρχηγία του Αλήτη από την Κόρινθο και του Αλθαιμένη από το Άργος, εισέβαλλε στην Αττική.

Το μαντείο των Δελφών είχε προφητεύσει επιτυχία στην εκστρατεία τους, με την προϋπόθεση ότι δεν θα πλήγωναν θανάσιμα τον βασιλιά Κόδρο. Όταν αυτό έγινε γνωστό από τον Κόδρο, αυτός μεταμφιέσθηκε σε χωρικό ξυλοκόπο και πηγαίνοντας στο εχθρικό στρατόπεδο, δημιούργησε επεισόδιο με τους Δωριείς και σκοτώθηκε. Όταν οι Δωριείς έμαθαν, ότι ο σκοτωμένος ήταν ο βασιλιάς Κόδρος, έφυγαν από τις Αθήνες και κατέλαβαν τα Μέγαρα.

Ο Κόδρος ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Αθήνας. Μετά από την ηρωική θυσία του, οι Αθηναίοι δεν επέτρεψαν σε κανένα άλλο, να φέρει τον τίτλο του βασιλιά. Οι απόγονοι του ονομάζοντο άρχοντες. Μετά τον θάνατο του, οι γιοι του Μέδων και Νηλεύς, μάλωσαν για την διαδοχή, η οποία αποφασίσθηκε με χρησμό του μαντείου των Δελφών. Ο Μέδων έγινε άρχων και ο Νηλεύς έφυγε, οδηγώντας τους Ίωνες στον αποικισμό των παραλίων της Μικράς Ασίας.

⏏

Επιλογές :
Αρχική σελίδα :   Ιστορία της πόλεως των Αθηνών
Κεφάλαιο 2 :        Προϊστορική Αθήνα

 

2.   Προϊστορική Αθήνα

Pubblicato su da

 

Ιστορία πόλεως Αθηνών   |   Αθήνα

4000 – 1600 πκχ.

Νεολιθική εγκατάσταση.

Περιεχόμενα

2.1   Μεσολιθική κατοίκηση στην Αττική
2.2   Νεολιθικός οικισμός της Νέας Μάκρης
2.3   Νεολιθική εποχή
2.4   Πρωτοελλαδική και Μεσοελλαδική περιόδος

 

 

2.1    Μεσολιθική κατοίκηση στην Αττική

1.  Μεσολιθικές θέσεις στην Αττική.     2.  Σπήλαιο Σχιστού.

Στον ελλαδικό χώρο η Μεσολιθική περίοδος καλύπτει το χρονικό διάστημα από 11.000 μέχρι 6.800 χρόνια πριν από σήμερα.

Οι άνθρωποι της εποχής συνδέοντο μεταξύ τους με δεσμούς συγγένειας και ζούσαν σε ομάδες 10 έως 30 ατόμων και για κατοίκηση προτιμούσαν τις παράλιες ανοιχτές θέσεις και τα παράκτια σπήλαια. Η κατοίκηση σε μονιμότερη βάση τόνωσε το αίσθημα της συμβίωσης και συνεργασίας επιτρέποντας την οργάνωση ταξιδιών στην ανοιχτή θάλασσα για αλιεία μεγάλων ψαριών, όπως τόνοι και την εξεύρεση πρώτων υλών. Από την Μήλο έφερναν οψιανό για την κατασκευή ανθεκτικών εργαλείων και από τα νησιά του Σαρωνικού ανδεσίτη για την κατασκευή μυλόλιθων, κατάλληλων για το άλεσμα καρπών.

Στην Αττική οι θέσεις που κατοικήθηκαν ήταν :

• Σπήλαιο Κίτσου, κατοικήθηκε από την Παλαιολιθική εποχή (40.000 χρόνια πριν από σήμερα). Η θέση του σπηλαίου και η θέα του προς την παράκτια Ν/ΝΑ Αττική και τις δυτικές Κυκλάδες, το καθιστούσαν ιδανικό καταφύγιο και έξοχο παρατηρητήριο.

• Σπήλαιο Σχιστού, κατοικήθηκε την περίοδο από 11η έως 7η χιλιετία πκχ. Τα ευρήματα περιλαμβάνουν λίθινα εργαλεία από πυριτόλιθο, οστέινα αντικείμενα, οστά ζώων κ.ά.

• Σπήλαιο Ευριπίδη, στην Σαλαμίνα με τα πολυάριθμα ευρήματα συμπεραίνεται ότι κατοικήθηκε εντατικά από την 6η χιλιετία πκχ.

• Σπήλαιο Ζαΐμη, στο μέσο της Κακιάς Σκάλας, σε ύψος 138 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.

⏏

 

2.2    Νεολιθικός οικισμός της Νέας Μάκρης

1.  Καθημερινές εργασίες στην νεολιθική εγκατάσταση.      2.  Προϊστορικό νεκροταφείο Νέας Μάκρης (2000-1600).

Στην Νέα Μάκρη, στην ανατολική ακτή της Αττικής, γύρω στο έτος 5000 πκχ. (Μέση και Νεότερη Νεολιθική) υπήρξε εγκατάσταση ανθρώπων.

Ο οικισμός αποτελείτο από πασσαλόπηκτες καλύβες και λιθόκτιστα σπίτια με στέγη από καλάμια και άχυρα και με δάπεδο από πατημένο χώμα.

Το μαγείρεμα γινόταν σε υπαίθριες εστίες και για τις ανάγκες αποθήκευσης ανοίγοντο στις αυλές λάκκοι με βάθος και διάμετρο 0,5-1 μέτρο, που καλύπτοντο με δέρμα, ξύλο, ψάθα κλπ.

Κατά την Τελική Νεολιθική (4000-3000) μέσα στον οικισμό υπήρχε ένα πηγάδι νερού και ένας λιθόστρωτος δρόμος.

Οι κάτοικοι καλλιεργούσαν σιτάρι (μονόκοκκο και δίκοκκο), κριθάρι και όσπρια (φακή μπιζέλια, κουκιά, φάβα και ρεβίθια), επίσης καλλιεργούσαν λινάρι, που μαζί με το μαλλί των αιγοπροβάτων, αποτελούσε σημαντική πρώτη ύλη για την υφαντουργία.

Η κτηνοτροφία περιλάμβανε την εκτροφή προβάτων, αιγών, βοοειδών χοίρων και σκύλων, τα σκυλιά εκείνη την εποχή τρώγοντο.

Για συμπλήρωμα της διατροφής υπήρχε η συλλογή άγριων καρπών, το κυνήγι άγριων ζώων και η αλιεία.

Σαν εργαλεία χρησιμοποιούντο λεπίδες από πυριτόλιθο και οψιανό και αιχμηρά εργαλεία από οστά ζώων.

Τέλος υπήρχε παραγωγή εγχάρακτης κεραμικής, κοσμημάτων από λίθους και κόκαλα.

⏏

 

2.3    Νεολιθική εποχή

1.  Η πηγή της Κλεψύδρας, βόρεια πλευρά της Ακρόπολης.     2.  Γυναικείο Νεολιθικό ειδώλιο, από την περιοχή Πατήσια, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.

Η περιοχή της Ακρόπολης και οι γύρω περιοχές κατοικήθηκαν από την Νεολιθική εποχή, καθιστώντας την Αθήνα μία από τις αρχαιότερες συνεχώς κατοικημένες πόλεις της Ευρώπης.

Οι πρώτοι άνθρωποι έφθασαν στην Αθήνα στο τέλος της Νεολιθικής εποχής (3500 – 3200 πκχ.) και εγκαταστάθηκαν στη νότια και βόρεια πλαγιά του βράχου της Ακρόπολης, και κατά καιρούς χρησιμοποιούσαν τα δύο μικρά σπήλαια επάνω από το θέατρο του Διονύσου. Το νερό, το βασικότερο στοιχείο για την ίδρυση ενός οικισμού, το αντλούσαν από ρηχά πηγάδια βάθους 3 – 4 μέτρων που είχαν ανοίξει στα ΒΔ του βράχου, στο σημείο της πηγής Κλεψύδρα των ιστορικών χρόνων.

Μία άλλη ομάδα ανθρώπων εγκαταστάθηκε στον λόφο του Ολυμπιείου, που αργότερα ισοπεδώθηκε για να κτισθεί ο ναός του Ολυμπίου Διός. Η μορφή και η θέση του λόφου παρουσίαζαν την ιδεώδη τοποθεσία για ίδρυση ενός νεολιθικού οικισμού: χαμηλό έξαρμα γης κοντά σε ποταμό και πεδινή έκταση γύρω με εύφορο χώμα για καλλιέργεια.

Τα σπίτια είχαν γερή κτιστή βάση, ενώ οι τοίχοι και η στέγη ήταν πλεκτά από κλαδιά αλειμμένα με λάσπη. Μέσα στο μοναδικό δωμάτιο υπήρχε μία κτιστή εστία που έψηναν το φαγητό και ζέσταινε τον χώρο. Τα τρόφιμα και τις άλλες προμήθειες από την καλλιέργεια και διάφορες συναλλαγές τα αποθήκευαν μέσα σε απλούς ρηχούς λάκκους σκαμμένους στη γη. Ζωτική σημασία είχε το κυνήγι ζώων της περιοχής, όχι μόνο για το κρέας αλλά και για το δέρμα.

Οι άνθρωποι στόλιζαν το σώμα τους με λίθινα και οστέινα κοσμήματα και έβαφαν το πρόσωπό τους με ώχρα. Λάτρευαν την γυναικεία θεότητα της ευφορίας, η οποία κυριαρχούσε στον Ανατολικό χώρο καθ’ όλη την Προϊστορική εποχή.

Οι άνθρωποι από τις πλαγιές της Ακρόπολης διατηρούσαν στενή επικοινωνία με τις ακτές του Σαρωνικού, την Αίγινα και την Κέα. Αραιές ήταν οι σχέσεις τους με την Πελοπόννησο, την Θεσσαλία και την Μικρά Ασία.

⏏

 

2.4    Πρωτοελλαδική και Μεσοελλαδική περιόδος

1.  Χάρτης της Προϊστορικής Αθήνας, Ι. Τραυλός 1935.     2.  Μεσοελλαδική λεκάνη από τάφο των Αθηνών.

Την πρώτη εποχή του Χαλκού (Πρωτοελλαδική περίοδος, 3200 – 2000) οι κάτοικοι της Αθήνας συνέχιζαν τον νεολιθικό τρόπο ζωής. Οι άνθρωποι συνέχιζαν να κατοικούν στις παλιές θέσεις, ενώ άλλοι διέμεναν και στην κορυφή του βράχου, κοντά στο Ερέχθειο. Μέσα στην αρχαία Αγορά άρχιζε να διαγράφεται ένα μονοπάτι προς τα δυτικά, προς την Ακαδημία Πλάτωνος, που έγινε αργότερα δρόμος.

Κατά την δεύτερη εποχή του Χαλκού, (Μεσοελλαδική περίοδος, 2000-1600) ο οικισμός κάλυπτε μία τεράστια έκταση, με σπίτια κτισμένα κατά ομάδες πυκνότερα στη νότια και βόρεια πλαγιά της Ακρόπολης και στα ανατολικά του λόφου των Μουσών, στο Ολυμπίειο και την Αγορά.

Οι κάτοικοι των οικισμών διατηρούσαν στενές σχέσεις και έρχοντο συνεχώς σε επικοινωνία με την Στερεά, την Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες. Από τα διάφορα εμπορεύματα που αντάλλασσαν γνωρίζουμε μόνο τα κεραμικά σκεύη.

Στην περιοχή είχαν εγκατασταθεί πιθανότατα οι Έκτηνες που αντιπροσωπεύοντο από τον μυθικό βασιλιά Ακταίο, οι οποίοι όταν εκδιώχθηκαν από την Βοιωτία κατέληξαν στην Αττική και πιθανόν ήταν αυτοί που της έδωσαν το όνομα (Εκταϊκή > Ακτική > Αττική).

⏏

Επιλογές :
Αρχική σελίδα :   Ιστορία της πόλεως των Αθηνών
Κεφάλαιο 1 :        Μυθολογία της Αθήνα
Κεφάλαιο 3 :        Θρησκεία

 

3.   Θρησκεία

Pubblicato su da

 

Ιστορία πόλεως Αθηνών   |   Αθήνα

Ο Δίας, η Ήρα και οι άλλοι θεοί του Ολύμπου, 1532, Giulio Romano, ο θόλος της Camera dei Giganti, Palazzo Te, Mantova.

Περιεχόμενα

 

 

3.1    Η εξέλιξη της θρησκείας

1.  Εσοχές («ντουλαπάκια») στο ιερό της Αφροδίτης στην Αφαία Σκαραμαγκά.     2.  Βωμός του Διονύσου, στον Διόνυσο.

Την παλαιολιθική εποχή στον ελλαδικό χώρο, περίπου 800.000 έτη πριν, υπήρχαν ταφικές πρακτικές και πολύ αργότερα κατά τη μεσολιθική περίοδο υπήρχε χρήση ώχρας, καύση των νεκρών και πρώιμες προσφορές οστρέων, εν είδει κτερισμάτων (σπήλαιο Φράγχθι, Αργολίδα).

Κατά την μέση και νεότερη νεολιθική εποχή οι ανθρώπου είχαν σεβασμό στους νεκρούς και πίστη στη μεταθανάτια ζωή.

Την προϊστορική θρησκευτική περίοδο υπήρχε η λατρεία μιας παγκόσμιας φυσικής θεάς και του αρσενικού της αντίστοιχου που αναπαριστούσε τον ημερολογιακό κύκλο της φυσικής βλάστησης. Αυτή η λατρεία ήταν στενά συνδεδεμένη με τον θεοποιημένο Ήλιο, τον φορέα του φωτός και την Άνοιξη.

Οι σπουδαιότεροι αρχαιοελληνικοί θεοί για πρώτη φορά ονοματίζονται το 1400 πκχ., σε γραπτά κείμενα της Γραμμικής Β.

Μετά την καταστροφή των μυκηναϊκών ανακτόρων (12ος αι. πκχ.) άλλαξαν οι λατρευτικές συνήθειες. Η διακοπή της λατρείας στα ανακτορικά ιερά ώθησε προς τα νέα υπαίθρια λατρευτικά κέντρα, με παράλληλη ανάπτυξη της ηρωικής λατρείας. Η λατρεία θεοτήτων συγκρότησε αργότερα το Δωδεκάθεο που είναι παρόν στην Αττική σε ιερά όπως αυτά της Αρτέμιδος, του Δία, του Απόλλωνα, της Αθηνάς και του Ποσειδώνα.

Το ελληνικό πάνθεο συγκροτήθηκε και τυποποιήθηκε οριστικά, κατά την αρχαϊκή εποχή, από τα δημοφιλή επικά ποιήματα του Ομήρου και τον Ησίοδο.

Αυτή την περίοδο οριστικοποιήθηκαν και οι μυητικές μυστηριακές λατρείες, όπως του Διονύσου ή της Δήμητρας, με χαρακτήρα περιθωριακό και μη ελεγχόμενο από το κράτος.

⏏

 

3.2    Θεογονία

1.  Η Γαία η «παγκόσμια μητέρα», ανάγλυφο στο Ara Pacis, Ρώμη.     2.  Η Ρέα δίνει τη φασκιωμένη πέτρα στον Κρόνο, ανάγλυφο ελληνιστικής εποχής, Musei Capitolini, Ρώμη.

Ο Ησίοδος, που έζησε τον 8ο αι. πκχ., με το μεγάλο αφηγηματικό του ποίημα έπος «Θεογονία» αναφέρεται στις τοπικές λατρείες των Θεών και στην απαρχή του κόσμου.

Όλα ξεκίνησαν από το Χάος. Στη συνέχεια γεννήθηκε η Γη, ο Τάρταρος και ο Έρωτας. Από το Χάος γεννήθηκε το Έρεβος και η Μαύρη Νύχτα που γέννησαν τον Αιθέρα και την Ημέρα.

Αργότερα η Γη γέννησε τον Ουρανό και από την ένωση αυτών των δύο δημιουργήθηκαν ο Ωκεανός, οι Τιτάνες, οι Κύκλωπες και οι Εκατόγχειρες.

Οι σχέσεις μεταξύ του Ουρανού και των παιδιών του δεν ήταν πολύ φιλικές. Η οργή του μεγάλου Θεού έπεσε πάνω στους Τιτάνες τους οποίους φυλάκισε στα έγκατα της γης. Η μητέρα τους, εξοργισμένη από την αδικία, ζήτησε από τους γιους της να σκοτώσουν τον πατέρα τους.

Ο Κρόνος, ο μικρότερος γιος, επειδή ήταν απ’ τους πιο θαρραλέους, το βράδυ κρύφτηκε στο δωμάτιο των γονιών του και έκοψε τα γεννητικά όργανα του πατέρα του, τα οποία έπεσαν στη θάλασσα. Από αυτά τα όργανα γεννήθηκε η Αφροδίτη, οι Ερινύες, οι Νύμφες και οι Γίγαντες.

Μετά την πτώση του Ουρανού, αρχηγός του σύμπαντος έγινε ο Κρόνος. Αμέσως αποφυλάκισε τα αδέλφια του και παντρεύτηκε την Ρέα. Από την ένωσή τους γεννήθηκαν η Δήμητρα, η Εστία, η Ήρα, ο Άδης και ο Ποσειδώνας.

Ο Κρόνος όμως αποδείχθηκε χειρότερος από τον πατέρα του, φοβούμενος ότι τα παιδιά του θα τον εκθρόνιζαν, τα κατάπινε όταν γεννιούντο.

Η Ρέα, πριν γεννήσει τον Δία, το τελευταίο της παιδί, συμβουλεύτηκε τον Ουρανό και την Γη. Με την βοήθεια τους έκρυψε τον Δία σε μια σπηλιά στην Κρήτη και έδωσε στον Κρόνο να καταπιεί μια πέτρα αντί για τον γιο της.

Όταν μεγάλωσε ο Δίας νίκησε τον πατέρα του Κρόνο και με τα αδέλφια του έγιναν οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου.

⏏

 

3.3    Οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου

1.  Η κορυφή του όρους Ολυμπος.     2.  Οι 12 θεοί του Ολύμπου.

Ανάμεσα σε όλους τους θεούς που λάτρευαν οι Έλληνες, οι δώδεκα θεοί του όρους Ολύμπου, σχημάτιζαν μια ειδική κατηγορία. Οι θεοί του Ολύμπου ήταν ο Δίας, η Ήρα, η Αθηνά, ο Ποσειδώνας, ο Απόλλωνας, η Άρτεμις, η Δήμητρα, ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης, ο Ήφαιστος και η Εστία.

Οι θεοί ζούσαν φιλικά μεταξύ τους, σε ένα ιδιαίτερα μαγευτικό ανάκτορο στην κορυφή του όρους Όλυμπος, στα όρια μεταξύ της Γης και του Ουρανού και έτσι μπορούσαν να επιτηρούν ό,τι γινόταν στο κόσμο.

Το κύριό τους μέλημα ήταν ο άνθρωπος, τον οποίο μερικές φορές «έλουζαν» με δώρα και μερικές φορές δίωκαν.

Ο Δίας ή Ζευς, ο πανταχού παρών «πατέρας των θεών και των ανθρώπων» κυβερνούσε τους Θεούς του Ολύμπου. Ο Δίας λεγόταν «Πολιεύς» πολιούχος και πατέρας της πόλης, «Πρόμαχος» αρχηγός στις μάχες, «Σωτήρ» σωτήρας και «Ελευθέριος» επειδή έδινε την ελευθερία σε αυτούς που προστάτευε.

Η Ηρα ήταν η αδελφή και σύζυγος του Δία, η οποία ήταν προστάτιδα των γυναικών και του γάμου.

Η Αθηνά, μια από τις πιο σημαντικές Ολύμπιες θεότητες, ήταν το σύμβολο της σοφίας και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε πολιούχο θεά της Αθήνας. Τα σύμβολα της ήταν το δόρυ, η κουκουβάγια και η ελιά.

Ο Ποσειδών, αδελφός του Δία, ήταν ο θεός της θάλασσας, των ποσίμων υδάτων και πηγών και κυρίαρχος των θαλασσών.

Ο Απόλλων, γιος του Δίας και της Λητώς, γεννημένος στο ιερό νησί της Δήλου, ήταν ο θεός της μουσικής και της αρμονίας. Ήταν ο Θεός που περισσότερο από τους άλλους αντιπροσώπευε τις αξίες του Ελληνικού Πολιτισμού.

Η Άρτεμις, δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα, ήταν η αειπάρθενος θεά της άγριας φύσης και του κυνηγιού, προστάτιδα των λεχώνων γυναικών και της υπαίθρου.

Η Δήμητρα, θεά της βλάστησης και της γεωργίας, προστάτευε ιδιαίτερα τις καλλιέργειες δημητριακών και τους αγρότες.

⏏

 

3.4    Θρησκευτικά έθιμα

1.  Αναπαράσταση τελετουργίας στο Ερέχθειο.     2.  Συγκέντρωση ποµπής στο Λευκόριον του Κεραµεικού.

Η πίστη στους θεούς ήταν συνδεδεμένη με τις τελετουργίες, τις μυθολογικές παραδόσεις που μιλούσαν για τα κατορθώματα των θεών και τα θρησκευτικά έθιμα που εκτελούσε η πόλη. Στις θρησκευτικές τελετές, οι πολίτες τιμούσαν τους θεούς που τους προστάτευαν και συγχρόνως επιβεβαίωναν την εθνική τους ταυτότητα και το αίσθημα ότι ανήκαν στην πόλη ως σημαντικοί παράγοντες.

Τα κέντρα λατρείας ήταν οι ναοί που βρίσκοντο στην Ακρόπολη και την Αγορά. Ο ναός περιλάμβανε θρησκευτικά αγάλματα, προσκυνητάρια όπου γίνοντο οι τελετές, θυσιαστήρια και στοές στεγασμένες με κιονοστοιχίες για να προστατεύουν τους προσκυνητές από τον καιρό.

Κάθε σημαντικό γεγονός στην ζωή της πόλης και γιορτές κάθε είδους συμπεριλάμβαναν μια ή περισσότερες θυσίες για τις οποίες έπρεπε πρώτα να εκτελεστεί μια συγκεκριμένη τελετή.

Θρησκευτικές τελετές προς τιμή των θεών πραγματοποιούντο κατά την διάρκεια θρησκευτικών εορτών. Οι γιορτές γίνοντο για να θυμηθούν οι πολίτες σημαντικούς μύθους και περιλάμβαναν τελετές, θυσίες και αγώνες σε όλους τους τομείς της τέχνης.

Η πόλη της Αθήνας οργάνωνε πολλές γιορτές καθαρά τοπικής φύσεως αλλά υπήρχαν και τέσσερις αξιοσημείωτοι αγώνες κατά την διάρκεια των οποίων όλοι οι Έλληνες ενώνοντο για να τιμήσουν τους μεγαλύτερους θεούς. Αυτοί οι αγώνες, πιο γνωστοί ως Πανελλαδικοί, ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, τα Πύθια, τα Ίσθμια και τα Νέμεα.

⏏

 

3.5    Ναοί στην Ακρόπολη

1.  Ναός Αθηνάς Νίκης.     2.  Παρθενών, Ναός της Αθηνάς Παρθένου.

Με την κατάργηση της βασιλείας και την ισοπέδωση του ανακτόρου, ο λόφος της Ακροπόλεως μετατράπηκε στο θρησκευτικό κέντρο της πόλης.

• Παρθενώνας, ναός προς τιμή της θεάς Αθηνάς, προστάτιδας της πόλης της Αθήνας. Στο εσωτερικό του ναού υπήρχε το λατρευτικό χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου. Η θεά έστεκε όρθια ντυμένη με μακρύ χιτώνα ως τα πόδια, στο κεφάλι φορούσε κράνος διακοσμημένο με σφίγγα και δύο γρύπες, στο ένα χέρι κρατούσε μια φτερωτή Νίκη, και ακουμπούσε το άλλο στην ασπίδα της, κρατώντας δόρυ. Στον γλυπτό διάκοσμο του ναού υπάρχει η ζωφόρος με την απεικόνιση της Πομπής των Παναθηναίων, οι μετόπες με τον αγώνα των θεών του Ολύμπου κατά των Τιτάνων και τα αετώματα με την γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία (ανατολικό) και την διαμάχη της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα για την προστασία της Αττικής (δυτικό).

• Ναός της Αθηνάς Νίκης, μικρός ναός στον προμαχώνα των Προπυλαίων, είναι κτισμένος επάνω στον αρχαϊκό ναό της Αθηνάς. Εδώ φυλασσόταν το ξόανο της θεάς Αθηνάς Νίκης που κρατούσε στο δεξί χέρι ρόδι και στο αριστερό κράνος. Με το ρόδι και το κράνος συνενώνοντο ο ειρηνικός και ο πολεμικός χαρακτήρας της θεάς. Το λατρευτικό άγαλμα της θεάς ήταν χωρίς φτερά, για να μη φύγει ποτέ από την πόλη της Αθήνας.

• Ερέχθειο, κτίστηκε (5ος αι. πκχ.) στην περιοχή, όπου φύτρωσε η ελιά που η Αθηνά προσέφερε στους Αθηναίους. Στο ανατολικό μέρος του ναού υπήρχε ένα ιερό αφιερωμένο στην Αθηνά Πολιάδα, στη δυτική άκρη υπήρχαν τρία μικρότερα αφιερωμένα σε τοπικούς θεούς και τον Ποσειδώνα.

Στην βόρεια στοά του Ερεχθείου βρισκόταν ο τάφος του μυθικού βασιλιά Κέκροπα. Η στοά αυτή στηρίζεται σε αγάλματα νέων γυναικών από τις Καρυές, τις «Καρυάτιδες». Το Ερέχθειο πήρε το όνομά του από το μυθικό βασιλιά Ερεχθέα που λατρευόταν σε μία αίθουσα του ναού.

⏏

 

3.6    Ναοί στην πόλη των Αθηνών

1.  Ναός του Ηφαίστου.     2.  Ναός του Ολυμπίου Διός.

• Ναός του Ηφαίστου (Θησείο) στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού δυτικά της Αγοράς, ήταν αφιερωμένος στον θεό Ήφαιστο, προστάτη της μεταλλουργίας, και την Αθηνά Εργάνη, προστάτιδα όλων των χειροτεχνών της πόλης. Τον τελευταίο μήνα της άνοιξης εδώ τελούντο τα Ηφαίστεια, με διθυραμβικούς χορούς, λαμπαδηδρομία και η πομπή προς το ιερό, με τη θυσία μεγάλου αριθμού αιγοειδών.

• Ναός του Ολυμπίου Διός ή Ολυμπιείο, η κατασκευή του ξεκίνησε τον 6ο αι. πκχ. Αλλά ολοκληρώθηκε τον 2ο αι. πκχ. επί του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού.

• Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος, άμεσα συνδεδεμένος με την νίκη των Αθηναίων στην Μάχη του Μαραθώνα. Κάθε χρόνο την έκτη ημέρα του Βοιδρομίου, ημέρα της επετείου της Μάχης του Μαραθώνα, τελούντο μεγάλες θυσίες (500 ερίφια) και γιορτές ως εκπλήρωση του τάματος που είχαν κάνει οι Αθηναίοι στην θεά Αρτέμιδα για την νίκη τους στην μάχη.

• Ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδος, ένας από τους σημαντικότερους ναούς της Αττικής, αφιερωμένος στην θεά Άρτεμη. Βρισκόταν στη νότια πλευρά του λιμανιού της Μουνιχίας (Τουρκολίμανο) στον Πειραιά, στη θέση του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος. Ο ναός ήταν και ένα είδος «ασύλου» των πολιτών που νόμιζαν ότι αδικούνται, οι οποίοι κατέφευγαν εκεί, αν διώκοντο από την Πολιτεία και, είτε ανέμεναν την εκδίκαση της ένστασής τους, είτε επέβαιναν (με την ανοχή των Αρχών) στα πλοία του λιμένα Μουνιχίας και αυτοεξορίζοντο. Προς τιμή της Μουνιχίας Αρτέμιδος τελούντο κάθε έτος τα Μουνίχια, η σπουδαιότερη εορτή του Πειραιά, με αγώνες ναυτικού χαρακτήρα.

⏏

 

3.7    Ναοί και ιερά της Αττικής

1.  Ναοί και ιερά της Αττικής.     2.  Ιερό Ποσειδώνος στο ακρωτήριο του Σουνίου.

• Ιερό Διονύσου, στον δήμο Ικαρίας (Διόνυσος) στους πρόποδες του Πεντελικού όρους.

• Ιερό Παλληνίδος Αθηνάς στον Γέρακα, ένα από τα σπουδαιότερα και τα περισσότερο μνημονευμένα ιερά της Αττικής από την εποχή του Πεισίστρατου.

• Ιερό Ομβρίου Διός και Προοψίου Απόλλωνος, στο οροπέδιο του Προφήτη Ηλία Κορωπίου στον Υμηττό.

• Ναός Απόλλωνος Ζωστήρος, ναός του 6ου αι. πκχ. (αρχαϊκή περίοδος) το σημαντικότερο ιερό του δήμου των Αλών Αιξωνίδων (Βούλα – Βουλιαγμένη).

• Ιερό Ταυροπόλου Αρτέμιδος, στον δήμο των Αλών Αραφηνίδων (Λούτσα).

• Ιερό Βραυρωνίας Αρτέμιδος, στη ανατολική ακτή της Αττικής στον κολπίσκο της Βραώνα, ένα από τα αρχαιότερα και πιο σεβάσμια ιερά της Αττικής. Η Άρτεμις Βραυρωνία ήταν η θεά που προστάτευε τις επίτοκες και τις λεχώνες.

• Ιερό Ποσειδώνος, στο ακρωτήριο του Σουνίου, ένα από τα σημαντικότερα ιερά της Αττικής, το οποίο αναφέρεται και στην Οδύσσεια του Ομήρου (γ 278). Η περίοδος ακμής του Σουνίου υπήρξε ο 5ος αι. πκχ.

• Ιερό Σουνιάδος Αθηνάς, ναός με βωμό στο Σούνιο, βόρεια του ναού του Ποσειδώνος.

• Ναός του Άρη, στις Αχαρνές, που οικοδομήθηκε τον 5ο αιώνα και τον 1ο αι. πκχ. μεταφέρθηκε στην Αγορά της Αθήνας.

• Ιερό του Απόλλωνα Δαφνηφόρου, στη νότια πλευρά της Ιεράς Οδού, στην βυζαντινή Μονή Δαφνίου. Ο χώρος αυτός υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές στάσεις της ελευσινιακής πομπής. Στο ιερό υπήρχε οργανωμένη λατρεία προς τιμή της Δήμητρας και της Περσεφόνης.

• Ιερό Αφροδίτης στην Ιερά Οδό στο Δαφνί, με μία προεξοχή βράχου στον περίβολο του ιερού με πολυάριθμες λαξευμένες κόγχες όπου οι πιστοί τοποθετούσαν τις προσφορές.

• Ιερό της Ελευσίνος αφιερωμένο στην θεά των σιτηρών, της βλάστησης και της γονιμότητας Δήμητρα και στην κόρη της Περσεφόνης, ένα συγκρότημα με μεγάλα οικοδομήματα, βωμούς για θυσίες, θησαυρούς και τον ιερότατο χώρο του Τελεστηρίου όπου τελούντο τα Ελευσίνια Μυστήρια.

⏏

 

3.8    Αθηναϊκές εορτές

Θρησκευτικές εορτές των Αθηναίων.

• Αγροτέρας θυσίες, γιορτή προς τιμή της Αρτέμιδος Αγροτέρας, η οποία τελείτο την 6η του μηνός Βοηδρομίωνος στην Αθήνα, στο ιερό της Αρτέμιδος στις Άγρες. Η γιορτή περιελάμβανε πομπή και θυσία κατσικιών.

• Ανθεστήρια, γιορτή προς τιμή του Διονύσου και του χθόνιου Ερμού. Κατά τη διάρκεια της γιορτής τελούντο αγωνίσματα και τα βραβεία των νικητών τα διένεμε ο άρχων βασιλεύς, ο οποίος είχε και την επιμέλεια της γιορτής.

• Απατούρια, γιορτή για την πανηγυρική εγγραφή των νέων κοριτσιών και αγοριών στους καταλόγους των πολιτών, προς τιμή του Διός Φατρίου.

• Βραυρώνεια, γιορτάζοντο κάθε πενταετία προς τιμή της Βραυρωνίας Αρτέμιδος. Την διεξαγωγή της τελετής είχαν δέκα ιεροποιοί και κατά την τελετή δέκα κορίτσια ηλικίας 5-10 ετών, καθιερώνοντο μέχρι την ημέρα του γάμου τους στην Αρτέμιδα.

• Γενέσια, πένθιμη γιορτή προς τιμή των προγόνων που περιελάμβανε θυσία προς τιμή της Γης και του «γενεθλίου» θεού ενός εκάστου νεκρού.

• Διονύσια εν Άστει (Μεγάλα), γιορτή προς τιμή του Διονύσου με περιφορά του αγάλματος του θεού και φαλλοφορία, θυσία ταύρου και θεατρικούς αγώνες.

• Διονύσια κατ’αγρούς (Μικρά), γιορτή προς τιμή του Διονύσου με ανταλλαγή σκωμμάτων και χειρονομιών με τους περαστικούς, με πομπές κανηφόρων, μασκαράτες, φαλλοφορίες, δραματικούς αγώνες, δημόσιο συμπόσιο με μουσική και χορό.

• Ηφαίστεια, γιορτή προς τιμή του Ηφαίστου με μεγάλη θυσία, μουσικοί αγώνες παιδιών και ανδρών και λαμπαδηφορία.

• Θεσμοφόρια, γιορτή προς τιμή της Δήμητρας με επίσημη πομπή των γυναικών προς την Ελευσίνα, όπου τελούντο τα Μυστήρια.

• Παναθήναια, η μεγαλύτερη γιορτή των Αθηνών προς τιμή της πολιούχου Παλλάδος Αθηνάς με αγώνες μουσικούς, γυμνικούς, ιππικούς, πυρρίχης, και λαμπαδηδρομίες. Η πομπή με το πέπλο της θεάς ξεκινούσε από τον Κεραμεικό και μέσω την Αγορά έφθανε στην Ακρόπολη όπου τοποθετείτο το πέπλο στο άγαλμα της θεάς.

⏏

 

3.9    Οι θεοί των Ελλήνων

Δώδεκα θεοί του Ολύμπου

Δίας,    Ήρα,    Αθηνά,    Ποσειδών,    Απόλλων,    Άρτεμις,    Δήμητρα,    Ερμής,    Αφροδίτη,    Άρης,    Ήφαιστος,    Εστία

Δίας, πατέρας των θεών και των ανθρώπων
Ήρα, σύζυγος του Δία
Αθηνά, θεά της σοφίας, της στρατηγικής και του πολέμου
Ποσειδών, θεός της στεριάς και της θάλασσας
Απόλλων, θεός της μουσικής και του φωτός
Άρτεμις, θεά του κυνηγιού, βασίλισσα των βουνών και των δασών
Δήμητρα, θεά της γεωργίας και της γονιμότητας, προστάτιδα του γάμου και της μητρότητας
Ερμής, ο αγγελιαφόρος των θεών
Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της ομορφιάς
Άρης, θεός του πολέμου
Ήφαιστος, θεός της φωτιάς, της χαλκουργίας και κυρίως της μεταλλουργίας
Εστία, θεά της εστίας, της οικιακής ζωής και της οικογένειας

Αλλοι θεοί

Διόνυσος

Διόνυσος, θεός του κρασιού, του κεφιού και της χαράς

⏏

Επιλογές :
Αρχική σελίδα :   Ιστορία της πόλεως των Αθηνών
Κεφάλαιο 2 :        Προϊστορική Αθήνα
Κεφάλαιο 4 :        Μυκηναϊκή Αθήνα

 

4.   Μυκηναϊκή Αθήνα

Pubblicato su da

 

Ιστορία πόλεως Αθηνών   |   Αθήνα

1600 – 1100 πκχ.

Ακρόπολη Αθηνών με το Μυκηναϊκό παλάτι, art by Panaiotis.

Περιεχόμενα

 

 

4.1    Μυκηναϊκή Αθήνα

1.  Πολυτελής πίθος εισηγμένος από την Αργολίδα.     2.  Μυκηναϊκός θολωτός τάφος στις Αχαρνές, οδός Φιλαδελφείας.

Στην Ύστερη εποχή του Χαλκού (Υστεροελλαδική), τοποθετούνται οι πρώτοι χρόνοι του Μυκηναϊκού πολιτισμού (1600 – 1500 πκχ.), που εμφανίζεται στην Αργολίδα. Κατά την περίοδο αυτή οι κάτοικοι της Αθήνας συνέχιζαν ακόμη τον μεσοελλαδικό τρόπο ζωής.

Η εποχή των βασιλικών τάφων και των πολύχρυσων Μυκηνών με τα πολυτελή σκεύη και τους νέους ρυθμούς, στην Αθήνα είναι προσιτή σε λίγους ανθρώπους, μόνο σε αυτούς που κατοικούσαν επάνω στον βράχο, στη νότια κλίτη και στο Ολυμπιείο.

Την επόμενη περίοδο (Υστεροελλαδική ΥΕΙΙ, 1500 – 1400 πκχ.) οι Αθηναίοι αποκτήσαν τον χαρακτήρα του Μυκηναϊκού κόσμου και ακολούθησαν τις ίδιες μορφές στην τέχνη και την διοίκηση. Η κορυφή του βράχου και η νότια κλίτη ήταν ο τόπος κατοικίας του ηγεμόνα και της άρχουσας τάξης. Στις θέσεις αυτές οι κάτοικοι μεταχειρίζοντο πολυτελή σκεύη και είχαν στα σπίτια τους αντικείμενα από την Αργολίδα και την Κρήτη, που μόλις τότε άρχισαν να στέλνονται στην Αθήνα.

Την τελευταία κατοικία τους την κατασκεύαζαν κατά τα νέα πρότυπα του θαλαμοειδούς τάφου, ενώ οι παλαιές οικογένειες συνέχιζαν να χρησιμοποιούν τους μεσοελλαδικούς κιβωτιόσχημους τάφους.

Κατά την τρίτη Μυκηναϊκή περίοδο (ΥΕΙΙΙ, 1410 – 1380 πκχ.) ο οικισμός της Αθήνας παρουσίαζε τη μεγαλύτερη ανάπτυξή του. Ο πληθυσμός εξαπλώθηκε στο νότιο τμήμα και υπήρχε γενική ευημερία στην ποιότητα και τα μέσα ζωής. Στο νεκροταφείο της πόλης μερικοί τάφοι περιείχαν κτερίσματα εφάμιλλα των Αργολικών.

Οι επαφές της Αθήνας με την Αργολίδα, τη Βοιωτία, την Εύβοια και όλη την Αττική ήταν συχνές. Η ποιότητα όμως των εισαγόμενων δεν ήταν άριστη, διότι οι Αθηναίοι δεν ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητοι στη διάκριση της υψηλής τέχνης. Τα ντόπια εργαστήρια μιμούντο τα Αργολικά αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία.

⏏

 

4.2    Κέκροψ

1.  Ο Κέκροπας και η κόρη του Πάνδροσος, αέτωμα του Παρθενώνα, Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα.     2.  Ο τάφος του Κέκροπα στο Ερέχθειο, Ακρόπολη Αθηνών.

Στα μέσα του 16ου αι. πκχ. εισέβαλαν στην Αττική οι Κέκροπες οι οποίοι έδιωξαν τους Έκτηνες που έφυγαν και πήγαν στην Αίγινα. Επώνυμος μυθικός αντιπρόσωπός τους ήταν ο βασιλιάς Κέκροψ (1556-1506 πκχ.) από τον οποίο ονομάσθηκε Κεκρωπία η περιοχή μεταξύ Ακρόπολης, Αχαρνών και Ελευσίνος.

Η γλωσσολογική εξέταση του ονόματος δείχνει ότι η ονομασία «Κέκροψ» προκύπτει από την προελληνική ρίζα «Κκρ-» και το «-οψ» ( = όψη) αρχαία ελληνική κατάληξη ονομάτων προσώπων. Με τον γλωσσολογικό νόμο της εναλλαγής των υγρών συμφώνων (ρ, λ) έχουμε Κέκροψ > Κέκρωψ > Κέκλωψ > Κύκλωψ > Κύκλωπες.

Οι Έλληνες λογοπλάστες εξελλήνισαν το φυλετικό όνομα Κέκροπες σε Κύκλωπες, για τον λόγο αυτό σχεδόν όλα τα αρχαία τείχη και οι ακροπόλεις τους ονομάζοντο Κυκλώπεια. Στην Αττική όμως το όνομα του γενάρχη διατηρήθηκε αυτούσιο.

Ο Κέκροψ θεωρείται ο γενάρχης των Αθηναίων (Κεκροπίδες). Σε αυτόν αποδίδονται η θέσπιση διαφόρων νόμων, η εφεύρεση της γραφής, η απογραφή του πληθυσμού, η κατάργηση των ανθρωποθυσιών, η ταφή των νεκρών, ο τρόπος οικοδόμησης των οικιών και η διαιτησία στη διαφωνία μεταξύ Αθηνάς και Ποσειδώνος για την κηδεμονία της πόλης.

Ο Κέκροψ προσπαθώντας να προστατεύσει την Αττική από τους θαλασσοκράτορες Κάρες από την θάλασσα και τους Βοιωτούς από την ξηρά, διαίρεσε την Αττική σε δώδεκα περιοχές.

Ο Κέκροψ θεωρείται ο ιδρυτής της λατρείας του Δία Υπάτου και της Αθηνάς Πολιάδος και επίσης λατρευόταν, κυρίως στην Ακρόπολη, υπό τη μορφή όφεως, έχοντας τον δικό του ιερέα. Πιστεύεται ότι ο τάφος του βρισκόταν στο βορειοδυτικό τμήμα της στοάς των Καρυάτιδων στο Ερέχθειο (Κεκρόπιο).

⏏

 

4.3    Κεκροπίδες

1.  Μυκηναϊκή Ακρόπολη, Ancient Athens 3d.     2.  Αναπαράσταση του ανακτόρου στην Ακρόπολη από thn βόρεια πλευρά, Ancient Athens 3d.

Μετά τον θάνατο του Κέκροπος, στον θρόνο της Αθήνας ανέβηκαν οι απόγονοί του, οι Κεκροπίδες.

Ο Κραναός (1506-1497 πκχ.) διαδέχθηκε τον πατέρα του Κέκροπα, έλαβε ως σύζυγό την Σπαρτιάτισσα Πεδιάδα και απέκτησαν τρεις θυγατέρες: την Κρανάη, την Κραναίχμη και την Ατθίδα. Η κόρη του Ατθίδα απεβίωσε σε μικρή ηλικία και ο Κραναός ονόμασε την χώρα του Ατθίδα (μέχρι σήμερα οι γυναίκες της Αττικής ονομάζονται «ατθίδες»).

Τελικά, ο Αμφικτύων έδιωξε από την εξουσία τον Κραναό, ο οποίος κατέφυγε στον δήμο των Λαμπτρών, όπου και πέθανε. Οι Αθηναίοι λάτρευαν τον Κραναό ως ήρωα με ιδιαίτερο ιερέα, που εκλέγετο από το γένος των Χαριδών.

Ο Αμφικτύων (1497-1487 πκχ.) αναφέρεται ως αυτόχθονας από την Αττική, και βασίλευσε στην Αθήνα επί 12 έτη εκθρονίζοντας τον πενθερό του Κραναό, ώσπου να εκθρονισθεί και ο ίδιος από τον Εριχθόνιο.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αμφικτύονα, ο Πήγασος, ένας ιερέας του Διονύσου από τις Ελευθερές, πόλη στα σύνορα Αττικής-Βοιωτίας, εισήγαγε τη λατρεία του θεού αυτού στην Αθήνα.

Ο Εριχθόνιος (1487-1437 πκχ.) βασίλεψε στην Αθήνα αφού εξόρισε από το θρόνο τον Αμφικτύονα. Ο Εριχθόνιος ήταν ο εφευρέτης των αρμάτων με τις τέσσερις ρόδες και ο πρώτος που χρησιμοποίησε την εκτροφή αλόγων.

Ο Πανδίων Α’ (1437-1397 πκχ.) ήταν γιος και διάδοχος του Εριχθόνιου στον αθηναϊκό θρόνο, στα χρόνια του Πανδίονα αναπτύχθηκε η γεωργία και η αμπελοκαλλιέργεια καθώς και η παρασκευή του κρασιού.

⏏

 

4.4    Πελασγοί και Ερεχθέας

1.  Ο Ερεχθεύς και οι κόρες του.     2.  Η μονομαχία μεταξύ Ερεχθέα και Εύμολπος, 1937-1939, τοιχογραφία στο Δημαρχείο της Αθήνας.

Τον 14ο αι. πκχ. οι Πελασγοί, ένα προελληνικό ινδοευρωπαϊκό φύλο, με την κάθοδο των ελληνικών φύλων, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Θεσσαλία στην οποία ζούσαν και εισήλθαν στην Αττική. Οι Κέκροπες της Αθήνας τους παραχώρησαν τις πετρώδεις υπώρειας του Υμηττού, τις οποίες οι Πελασγοί με την επιδεξιότητα τους στην γεωργία κατέστησαν γόνιμες.

Την περίοδο εκείνη υπήρχε έλλειψη σίτου στην Αττική, οι Πελσαγοί όμως με την γεωργική τους παραγωγή, στις περιοχές που τους είχαν παραχωρηθεί, έδωσαν σιτάρι στον λαό της Αθήνας και με αυτό τον τρόπο ο μυθικός τους αρχηγός Ερεχθεύς (1397-1347 πκχ.) κατέλαβε τον θρόνο των Αθηνών και εκδίωξε τους Κεκροπίδες από την Αθήνα.

Ο Ερεχθεύς εγκαταστάθηκε στο ανάκτορο της Ακρόπολης και οι Πελασγοί του, έμπειροι τειχοποιοί, την περιέφραξαν με το Πελασγικό τείχος.

Οι κάτοικοι της Ελευσίνας αντιστάθηκαν στην εξουσία του Ερεχθέος με την υποστήριξη του βασιλιά της Θράκης Εύμολπου, ο οποίος εισέβαλε στην Αττική. Ο στρατός της Αθήνας υπό τον Ερεχθέα κατανίκησε τις δυνάμεις του Εύμολπου προσαρτώντας την Ελευσίνα στο βασίλειο της Αθήνας. Ο Ερεχθέας είναι και ο ιδρυτής των Μυστηρίων στην Ελευσίνα.

Ο Ερεχθεύς εισήγαγε τη λατρεία της θεάς Αθηνάς στην Αττική, ίδρυσε ναό της θεάς στην Αθήνα δίνοντάς της την πολιουχία της πόλης και καθιέρωσε την εορτή των Αθηναίων και τέλος μετονόμασε τους κατοίκους της σε Αθηναίους, που μέχρι τότε λέγοντο Κεκροπίδες.

Οι Αθηναίοι τιμούσαν τον Ερεχθέα ως επώνυμο ήρωά τους και του έστησαν ανδριάντα.

Τον Ερεχθέα διαδέχθηκε ο γιος του Κέκρωψ Β’ και αυτόν ο γιος του Πανδίων Β’. Η πρώτη γνωστή σύγκρουση του αθηναϊκού κράτους ήταν αυτή με την Θήβα όπου ο βασιλιάς Πανδίων σκότωσε τον βασιλιά της Θήβας Λάβδακο.

Ο Πανδίων εκθρονίστηκε από άλλους ηγεμόνες της Αττικής και κατέφυγε στα Μέγαρα όπου και σκοτώθηκε.

⏏

 

4.5    Αιγέας

1.  Ο Αιγέας λαμβάνει τον χρησμό από την Πυθία, ερυθρόμορφη κύλιξ, Κόδρος 440 πκχ., Αρχαιολογική Συλλογή Βερολίνου.     2.  Η άφιξη του Θησέα στην Αθήνα και η αναγνώρισή του από τον Αιγέα, ερυθρόμορφος κρατήρας Απουλίας, περ. 410-400 πκχ., από Ruvo (Νότια Ιταλία).

Μετά το θάνατο του πατέρα του Πανδίονα, ο Αιγέας (1282-1234 πκχ.) γύρισε στην Αθήνα και ξεκίνησε τον Αττικό Πόλεμο κατά των άλλων ηγεμόνων της Αττικής και κατάφερε να ανακτήσει την Αθήνα αλλά όχι την Ακρόπολη, για τον λόγο αυτό το ανάκτορό του δεν ήταν στην Ακρόπολη αλλά στην περιοχή του Ολυμπιείου.

Ο Αιγέας αναγκάστηκε λοιπόν να ζητήσει από τον Θησέα, έναν Αχαιό πρίγκιπα της Τροιζήνας, να αναλάβει την ηγεσία της εκστρατείας Ιώνων μισθοφόρων της ανατολικής Αργολίδας στην Αττική ώστε να τον βοηθήσουν στον Αττικό Πόλεμο.

Η όλη μετακίνηση έγινε με την έγκριση της Αχαϊκής Αυτοκρατορίας των Μυκηνών που είχε κάθε λόγο να θέλει να απαλλαγεί από την επικίνδυνη Ιωνική εγκατάσταση στην ανατολική Αργολίδα. Ο Θησέας στην πορεία συνάντησε τοπικούς ηγεμόνες που αντιτάχθηκαν στην διέλευση του εχθρικού στρατεύματος από τις περιοχές τους και με τους οποίους συνεπλάκει.

Ο Αιγέας με τα στρατεύματα του Θησέα νίκησε στον Αττικό Πόλεμο και εδραίωσε την θέση του στην Αθήνα. Ο Θησέας παρέμεινε κοντά στον Αιγέα διότι υπήρχαν ακόμη εστίες αντίστασης στην Αττική. Πράγματι ο Πάλλαντας, ο αδελφός του Αιγέα που αντιστεκόταν ακόμη, δολοφόνησε τον Ανδρόγεω γιο του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα, ο οποίος ήταν σε αποστολή στην Αθήνα.

Η δολοφονία αυτή ήταν η αφορμή για την οργάνωση μεγάλης Κρητικής εκστρατείας κατά της Αθήνας. Αρχικά ο Μίνωας κατέλαβε τα Μέγαρα και στην συνέχεια βάδισε κατά της Αθήνας.

Προ του μεγάλου κινδύνου, ο Αιγέας αναγκάστηκε να δεχθεί τους βαρείς όρους του Μίνωα κάνοντας την Αθήνα υποτελή της Κρήτης. Οι Κρήτες δημιούργησαν ναυτικές εγκαταστάσεις στη Μακρόνησο και τη Μεγαρίδα (Μινώα) με τις οποίες επιτηρούσαν την Αττική.

⏏

 

4.6    Ο Θησέας στην Κρήτη

1.  Η καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού, εικόνα από ντοκιμαντέρ του National Geographic.     2.  Μυκηναϊκή πινακίδα Γραμμικής Β από τα ανάκτορα της Κνωσού όπου αναφέρετε η κατάληψη του νησιού από τους Αχαιούς.

Τον 13ο αι. πκχ., επί βασιλείας του Αιγέα, η Αθήνα βρισκόταν υπό την Μινωική πολιτική κυριαρχία.

Με την έκρηξη της Θήρας τα παλιρροϊκά κύματα αφάνισαν τον κρητικό στόλο μαζί με τα λιμάνια και τις βάσεις του καθώς και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Η καταστροφή από το ηφαίστειο της Θήρας έδωσε το σύνθημα για επίθεση στους Αχαιούς (Μυκηναίους) που καραδοκούσαν.

Οι Μινωίτες προσπάθησαν να εξασφαλίσουν την προστασία του νησιού τους, χωρίς στόλο πλέον. Οι επιζώντες, για τον σκοπό αυτό κάλεσαν μισθοφόρους, μεταξύ αυτών και τον Θησέα, τον υποτελή τους πρίγκιπα των Αθηνών. Όμως οι Αχαιοί κατέλαβαν τη μεγαλόνησο και ο Θησέας θυσίασε τον Ιερό Ταύρο (Μινώταυρο) σηματοδοτώντας έτσι το τέλος της Μινωικής εξουσίας.

⏏

 

4.7    Ο Θησέας βασιλιάς της Αθήνας

1.  Ο Θησέας βασιλιάς της Αθήνας, άγαλμα.     2.  Αχαιοί πολεμιστές, κρατήρας, 12ος αι. πκχ., από την ακρόπολη των Μυκηνών, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.

Όταν ο Θησέα γύρισε από την Κρήτη ο Αιγέας πέθανε και τον θρόνο διεκδίκησαν οι γιοι του Πάλλαντα, αδελφού του Αιγέα, αλλά σφαγιάστηκαν από το Θησέα.

Ο Θησέας (1234-1204 πκχ.) μόλις στερεοποιήθηκε στον θρόνο της Αθήνας επιδόθηκε αμέσως στην αναδιοργάνωση του κράτους, υποχρεώνοντας τις δώδεκα ανεξάρτητες έως τότε πόλεις της Αττικής, που βρίσκοντο γύρω από την Αθήνα, να τεθούν υπό το σκήπτρο του και μετονόμασε την πόλη της Αθήνας, σε Αθήναι, για να σημαίνει την ένωση των δώδεκα πόλεων.

Για να εορτάσει το γεγονός αυτό, καθιέρωσε την εορτή της ενώσεως των φυλών και τα «Αθήναια», την εορτή που είχε καθιερώσει ο Εριχθόνιος, την μετονόμασε «Παναθήναια», ένας εορτασμός για την καινούργια Αθήνα.

Τα επόμενα χρόνια ο Ευρυσθέας με τους Μυκηναίους εισέβαλε στην Αττική καταδιώκοντας τους Ηρακληδείς, οι οποίοι είχαν ζητήσει άσυλο στην Αθήνα προσερχόμενοι ως ικέτες στον «Ελέου βωμόν». Ο Θησέας δεν δέχθηκε να τους παραδώσει και στην μάχη που ακολούθησε οι Αθηναίοι κατατρόπωσαν τον μυκηναϊκό στρατό και σκοτώθηκε ο Ευρυσθέας (1ος Μυκηνο-αθηναϊκός Πόλεμος).

Νέος πόλεμος προκλήθηκε όταν ο μυκηναϊκός στρατός εισέβαλε εκ νέου στην Αττική, για να ελευθερώσει την πριγκίπισσα της Σπάρτης, Ελένη, την οποία είχε απαγάγει ο Θησέας (2ος Μυκηνο-αθηναϊκός Πόλεμος). Ο ηττημένος Θησέας έχασε τον θρόνο του και κατέφυγε στην Σκύρο όπου μετά από καιρό αυτοκτόνησε.

Οι Μυκηναίοι νικητές ανέβασαν στον θρόνο της Αθήνας τον Μενεσθέα, με αποτέλεσμα η Αθήνα να γίνει υποτελής της Μυκηναϊκής Αυτοκρατορίας. Κατά τον Τρωικό Πόλεμο των Μυκηνών κατά της Τροίας, η Αθήνα συμμετείχε στο πλευρό των Μυκηνών με σημαντική στρατιωτική και ναυτική δύναμη (50 πλοία και περίπου 1.650 – 2.750 άνδρες). Επικεφαλής της αθηναϊκής δύναμης ήταν ο ίδιος ο Μενεσθέας, ο οποίος και σκοτώθηκε στην Τροία.

Η Αθήνα εκείνα τα χρόνια ήταν μια πολύ σημαντική ελληνική πόλη, παρά την περιορισμένη ανεξαρτησία της, λόγω της ηγεμονίας των Μυκηνών.

⏏

 

4.8    Τό τέλος της δυναστείας των Ερεχθειδών

1.  Μενεσθέας.     2.  Τα αδέρφια Δημοφών και Ακάμας ελευθερώνουν την γιαγιά τους Αίθρα, καλυκόσχημος κρατήρας, 490-460 πκχ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.

Μετά τον θάνατο του Μενεσθέα επέστρεψαν οι γιοι του Θησέα, Δημοφών και Ακάμας, από την Εύβοια όπου είχαν καταφύγει. Οι Μυκηναίοι τους παραχώρησαν τον θρόνο της Αθήνας με τον όρο να είναι πιστοί στην Μυκηναϊκή Αυτοκρατορία.

Πράγματι ο Δημοφώντας ανέβηκε στον θρόνο των Αθηνών και αμέσως εκστράτευσε με τον αδελφό του Ακάμαντα στην Τροία, στο πλευρό των Μυκηναίων.

Ο Δημοφών μετά το τέλος του Τρωικού Πολέμου επέστρεψε στην Αθήνα με λάφυρα και βασίλεψε για 33 χρόνια (1181-1147 πκχ.) κατά τα οποία στην πόλη επικρατούσε ευημερία.

Ο Ακάμας αντίθετα επιστρέφοντας από την Τροία μαζί με άλλους Μυκηναίους πρίγκιπες μετανάστευσε στην Κύπρο αποικίζοντάς την.

Μετά τον θάνατο του Δημοφώντα στον θρόνο της Αθήνας ανέβηκε ο γιος του Οξύντης και μετά από αυτόν τα παιδιά, ο Αφείδαντας και ο Θυμοίτης αφού δολοφόνησε τον αδελφό του.

Το έτος 1126 πκχ. η δυναστεία των Ερεχθειδών τερματήσθηκε από τον Αχαιό Ανδρόπομπο από την Πύλο ο οποίος ανέτρεψε τον Θυμοίτη.

⏏

 

4.9    Ηγεμόνες της Αθήνας

Κέκροψ A’,    Ερεχθεύς,    Αιγεύς,    Θησέας,    Δημοφών.

Κεκροπίδες
Κέκροψ Α’ (1556-1506 πκχ.)
Κραναός (1506-1497 πκχ.)
Αμφικτύων (1497-1487 πκχ.)
Εριχθόνιος (1487-1437 πκχ.)
Πανδίων Α’ (1437-1397 πκχ.)

Ερεχθείδες
Ερεχθεύς (1397-1347 πκχ.)
Κέκροψ Β’ (1347-1307 πκχ.)
Πανδίων Β’ (1307-1282 πκχ.)
Αιγεύς (1282-1234 πκχ.)
Θησέας (1234-1204 πκχ.)
Μενεσθεύς (1204-1181 πκχ.)
Δημοφών (1181-1147 πκχ.)
Οξύντης (1147-1135 πκχ.)
Αφείδας (1135-1134 πκχ.)
Θυμοίτης (1134-1126 πκχ.)

⏏

Επιλογές :
Αρχική σελίδα :   Ιστορία της πόλεως των Αθηνών
Κεφάλαιο 3 :        Θρησκεία
Κεφάλαιο 5 :        Γεωμετρική Εποχή