ΑΡΧΑΙΑ ΑΤΤΙΚΗ

Περιεχόμενα

Κεφάλαιο 1 :  Δήμοι του Άστεως
Κεφάλαιο 2 : Λοιποί Δήμοι του Άστεως
Κεφάλαιο 3 : Μεσογαία

ΔΗΜΟΙ ΤΟΥ ΑΣΤΕΩΣ

ΦΑΛΗΡΟ

Το Φάληρο ιδρύθηκε από τον Φάληρο γιο του Άλκωνα και εγγονό του βασιλιά των Αθηνών Ερεχθέα, ο Φάληρος ήταν σύγχρονος του βασιλιά των Αθηνών Θησέα βοήθησε τους Λάπιθες σε πόλεμο κατά των Κενταύρων ενώ συμμετείχε και στην Αργοναυτική εκστρατεία.
Το Φάληρο στα αρχαία χρόνια ήταν το κύριο λιμάνι της Αθήνας μέχρι την εποχή που ο Θεμιστοκλής το μετέφερε στον Πειραιά αλλά και μετά τον Θεμιστοκλή εξακολουθούσε να είναι το δεύτερο λιμάνι της πόλης, ανήκε στην φυλή των Αιαντιδών.
Στο Φάληρο ανήκαν η ευρύτερη περιοχή του Δέλτα, οι Τζιτζιφιές, και μεγάλο τμήμα της Καλλιθέας.

1. Αρχαϊκό νεκροταφείο.  2. Οι Δεσμώτες του Φαλήρου.

1.  Αρχαϊκό νεκροταφείο

Η νεκρόπολη του Φαλήρου λειτούργησε για τέσσερις περίπου αιώνες (8ος-4ος αι. π.Χ.) και καταλάμβανε έκταση μεγαλύτερη των 3.000 τ.μ. και συνεχιζόταν μέχρι το αρχαίο λιμάνι του Φαλήρου.
Η έκταση, η πυκνότητα και η μεγάλη διάρκεια χρήσης συνηγορούν υπέρ του χαρακτηρισμού του νεκροταφείου ως μιας από τις σημαντικότερες νεκροπόλεις της Αττικής κατά την αρχαϊκή εποχή.
Στο νεκροταφείο θάβοντο όχι μόνο ντόπιοι αλλά πιθανότατα και ταξιδιώτες εφόσον το αρχαίο λιμάνι είναι πολύ κοντά. Υπήρχε πλήθος ταφών νεογέννητων και παιδιών που οφείλετο στην αυξημένη παιδική θνησιμότητα εκείνα τα χρόνια.
Η πλειονότητά των άλλων ταφών αφορούσαν βίαιους θανάτους, είτε αιχμαλώτων είτε ποινικών, θανατώσεις κοινωνικού χαρακτήρα. Πολλοί νεκροί ήταν θαμμένοι μπρούμυτα και δεμένοι χειροπόδαρα.
• Κέντρο Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου.

2.  Οι Δεσμώτες του Φαλήρου

Στο νότιο τμήμα της νεκρόπολης, σε βάθος μόλις 2,5 μέτρων από την επιφάνεια υπάρχει ομαδική ταφή 80 νέων ανδρών, καλοζωισμένων, με άριστη οδοντοφυΐα, και χωρίς να έχουν κατάγματα στα οστά ενώ είναι δεμένοι από τα χέρια με κλοιούς.
Παρότι έχουν εκτελεστεί βίαια, οι Δεσμώτες είναι προσεκτικά θαμμένοι και τους έχουν αποδοθεί και κάποιες τιμές: βρέθηκαν οινοχόες με σπονδές, η εξέταση των οποίων πιστοποιεί ότι χρονολογούνται την εποχή του Κύλωνα και των αριστοκρατών που μάχοντο μεταξύ τους για την εξουσία στην Αθήνα (6ος αι. π.Χ.).
Ο Κύλωνας ήταν ευγενής που επιχείρησε να καταλάβει την εξουσία καταλαμβάνοντας την Ακρόπολη με οπαδούς του. Ο τότε επώνυμος άρχοντας της Αθήνας Μεγακλής ανακατέλαβε την Ακρόπολη (632 ή 628 π.Χ.) και ενώ ο Κύλωνας διέφυγε στα Μέγαρα, οι οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Πολιάδος Αθηνάς. Ο Μεγακλής υποσχέθηκε πως δεν θα τους πείραζε, όμως καθώς κατέβαιναν από την Ακρόπολη, έξω από το ιερό των Ευμενιδών οι οπαδοί του Μεγακλή τους σκότωσαν. Επρόκειτο για μέγιστη ιεροσυλία που σκανδάλισε τους Αθηναίους και θεωρήθηκε υπαίτια για μια σειρά δεινά και θεομηνίες που έπληξαν τα επόμενα χρόνια την πόλη. Η σφαγή αυτή έμεινε στην ιστορία ως «Κυλώνειον Άγος» (άγος=κατάρα).
Σε κάθε περίπτωση οι Δεσμώτες ήταν Αθηναίοι, όχι πειρατές, εχθροί ή δούλοι, έτσι οι ταφές τους δεν ήταν ατιμωτικές – οι δήμιοί τους δεν σκόπευαν να τους «εμποδίσουν» να πάνε στον Άδη.
• Κέντρο Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου.

________________

ΕΥΩΝΥΜΟΝ

Η περιοχή Ευώνυμον (σήμερα Άνω Καλαμάκι) είναι ιστορικός οικισμός εντός του Δήμου Αλίμου στα Νότια Προάστια Αθηνών, περιλαμβάνει όλες τις περιοχές στις δυτικές πλαγιές του Υμηττού.
Η περιοχή παρουσιάζει μερικά από τα πρώτα ευρήματα αστικής ανάπτυξης στην Ευρώπη, με αρχαιολογικούς χώρους που υποδεικνύουν ανάπτυξη από την Νεολιθική, και Εποχή του Χαλκού.
Το Ευώνυμον, με την μεταρρύθμιση του Κλεισθένη, καθορίστηκε ως ένας από τους 139 δήμους της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Η ακρόπολη του Ευωνύμου με γεωμετρική οχύρωση βρισκόταν στον λόφο εντός του κτήματος Γερουλάνου.

1. Μυκηναϊκός οικισμός Κοντοπήγαδου.   2. Εργαστήριο λιναριού.  3. Κτίριο κλασικής εποχής.  4. Λατομείο.  5. Θέατρο Ευωνύμου.  6. Οικισμός δήμου Ευωνύμου.  7. Νεκροταφείο στην Αργυρούπολη.  8. Νεκροταφείο Ευωνύμου στο Ελληνικό.

1.  Μυκηναϊκός οικισμός Κοντοπήγαδου

Στην περιοχή Κοντοπήγαδο του Αλίμου υπήρχε χαμηλός λόφος με προϊστορική κατοίκηση, από τον οποίο σήμερα σώζεται ένα μικρό μόνο τμήμα, σε τρία οικόπεδα στην λεωφόρο Βουλιαγμένης (οδοί Γούναρη, Κουμουνδούρου και Μιχαλακοπούλου), στα οποία έχουν ανεγερθεί ισάριθμα σύγχρονα κτίρια. Τα αρχαία που αποκαλύφθηκαν παραμένουν κατά μεγάλο μέρος ορατά και στα τρία ακίνητα.
Τα υπολήμματα του οικισμού είναι δύο μυκηναϊκά συγκροτήματα ( Ι και ΙΙ ) επί αντίστοιχων πρωτοελλαδικών.
Ο οικισμός, με ποικίλες δραστηριότητες παραγωγικού και λατρευτικού χαρακτήρα από μεγάλο αριθμό ατόμων, συνδεόταν από πολύ νωρίς με την κεντρική εξουσία των Αθηνών που έδρευε στην Ακρόπολη, ως ειδικές μονάδες κατεργασίας και μεταποίησης πρώτων υλών και παραγωγής προϊόντων, όπως για παράδειγμα ήταν τα παντός είδους κεραμικά προϊόντα.
• Τετράγωνο λεωφ. Βουλιαγμένης και οδών Γούναρη, Κουμουνδούρου και Μιχαλακοπούλου.

2.  Εργαστήριο λιναριού

To εργαστήριο λιναριού ανάγεται στο τέλος της μυκηναϊκής εποχής (12ος αι. π.Χ.), περίοδο που σημαδεύτηκε από τον Τρωικό Πόλεμο και την συμμετοχή των περισσότερων ελληνικών κρατών στην τρωική εκστρατεία.
Το λινάρι ήταν η κατ ̓ εξοχήν φυτική ίνα της αρχαιότητας, φυτό πολύτιμο για την κάλυψη των οικιακών αναγκών, αλλά και για τα πλοία, γιατί από τις ίνες του κατασκευάζοντο τα σκοινιά και τα πανιά.
Το βιοτεχνικό εργαστήριο λειτουργούσε κάτω από την επίβλεψη κάποιου τοπικού άρχοντα, σε εξάρτηση όμως από τον βασιλιά του άστεως της Αθήνας.
Για την λειτουργία του το εργαστήριο αξιοποιούσε τα νερά του χειμάρρου της περιοχής, κατά μήκος της αρχαίας αστικής λεωφόρου. Το λινάρι τοποθετείτο μέσα στο νερό, για κάποιες ημέρες και στην συνέχεια με ειδική επεξεργασία έβγαζαν τις ίνες του.
Το ορατό τμήμα του εργαστηρίου είναι πολύ μικρό σε σχέση με την πραγματική έκταση του εργαστηρίου, που μέρος του καταστράφηκε, για να γίνει ο σταθμός και μέρος του βρίσκεται δεξιά και αριστερά της λεωφόρου Βουλιαγμένης.
Πρόκειται για επιμήκεις αγωγούς λαξευμένους στον φυσικό βράχο μαζί με ορθογώνια ορύγματα που εντάσσοντο σε ένα σύστημα διοχέτευσης και ανακύκλωσης του νερού, το οποίο χρησίμευε για την κατεργασία του λιναριού.
• Σταθμός Μετρό Αλίμου, επί λεωφ. Βουλιαγμένης.

3.  Κτίριο κλασικής εποχής, τμήμα αρχαίου δρόμου

Οικοδομικά λείψανα από κάποιο κτίριο της κλασικής Αθήνας ενσωματωμένα στην τοιχοποιία της μεταγενέστερης χριστιανικής εκκλησίας των Τραχώνων, στον κήπο της σημερινής εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής Αλίμου.
Στην ευρύτερη περιοχή του σημερινού Άνω Καλαμακίου υπήρχαν ποικίλα εργαστήρια, καθώς και κατοικίες και δημόσια κτίρια, έτσι τα λείψανα του κτιρίου είναι αγνώστου προέλευσης.
Επίσης, στον κήπο της εκκλησίας εντοπίστηκαν και ίχνη μικρού αρχαίου δρόμου που περνούσε από εκεί με κατεύθυνση μάλλον προς το αρχαίο θέατρο.
• Εκκλησία Ζωοδόχου Πηγής, οδός Κουμουνδούρου 94, Άλιμος.

4.  Λατομείο

Αρχαίο λατομείο (5ος αι. π.Χ. – 3ος αι. μ.Χ.) στον ακάλυπτο χώρο του κτιρίου της Cosmocar, είσοδος από την οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου.
• Cosmocar, λεωφ. Βουλιαγμένης 566, Άλιμος.

5.  Θέατρο Ευωνύμου

Το θέατρο Ευωνύμου κατασκευάστηκε στα μέσα του 5ου αι. π.Χ. (καθιστώντας το ένα από τα αρχαιότερα δημοτικά θέατρα) από μάρμαρο των λατομείων Υμηττού. Είχε χωρητικότητα 2000-3000 θεατών, και είναι μοναδικό μεταξύ αρχαίων θεάτρων στον Ελλαδικό χώρο λόγω του ορθογωνίου σχήματος της ορχήστρας του.
Η χρήση του θεάτρου εγκαταλείφτηκε πιθανόν κατά τον 2ο π.Χ. αιώνα εξαιτίας των πλημμυρών που γίνοντο συνέχεια στη περιοχή Ευωνύμου.
• Οδός Αρχαίου Θεάτρου, Άνω Καλαμάκι.

6.  Οικισμός δήμου Ευωνύμου

Κατά την Γεωμετρική εποχή, 10ος-8ος αι.π.Χ., συνεχίζουν τα σημάδια κατοίκησης της περιοχής των Τραχώνων. Στο σημερινό κτήμα Γερουλάνου έχουν βρεθεί πολυάριθμοι γεωμετρικοί τάφοι, τα ευρήματα είναι στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου του Πειραιά.
Ίχνη τείχους του 8ου-7ου αι. υπάρχουν στην κορυφή του λόφου και μέσα στο ρέμα Τραχώνων, που κυλάει μέσα στο κτήμα, καθώς και αρχαίο τεχνικό έργο εγκιβωτισμού, που σηματοδοτεί την ύπαρξη μνημείου ή οικισμού που οι αρχαίοι μας πρόγονοι θέλησαν να προστατέψουν.
Στην κλασική εποχή το κέντρο του Δήμου Ευωνύμου ήταν το σημερινό κτήμα Γερουλάνου και η ακρόπολη του δήμου στην κορυφή του λόφου.
• Λόφος Γερουλάνου, Άνω Καλαμάκι.

7.  Νεκροταφείο στην Αργυρούπολη

Τμήμα του νεκροταφείου Ευωνύμου με ορύγματα ταφικών πυρών και σαρκοφάγους.
• Οδός Θουκυδίδου & λέωφ. Βουλιαγμένης, Αργυρούπολη.

8.  Νεκροταφείο Ευωνύμου στο Ελληνικό

Ο περίβολος οικογενειακού τάφου Ευωνυμέων με ένα σπουδαίο σύνολο γλυπτών και επιγραφών, που όριζαν τον χώρο του νεκροταφείου του Ευωνύμου (8ος-4ος αι. π.Χ.)
• Αμαξοστάσιο Τραμ ΑΕ, λέωφ. Βουλιαγμένης, Ελληνικό.

________________

♦ Σ.Χ., Αρχαία Αττική, 2017.

.

ΜΕΣΟΓΑΙΑ /1

ΑΧΑΡΝΑΙ

Ο Δήμος Αχαρνών βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του λεκανοπεδίου Αττικής σε απόσταση 20 χλμ. από την Αθηνών, στους πρόποδες του Όρους Πάρνηθα. Οι Αχαρνές αναπτύχθηκαν στους νεολιθικούς χρόνους, ενώ εμφανίζονται ως συγκροτημένος δήμος από τον 6ο αι. π.Χ. και ήταν ο μεγαλύτερος αρχαίος δήμος μετά την Αθήνα.
Οι Αχαρνείς, από τους πλουσιότερους κατοίκους της Αττικής, χρωστούσαν την ευμάρειά τους στην καλλιέργεια της εύφορης πεδιάδας μεταξύ Αχαρνών και Αθηνών και στο εμπόριο του κάρβουνου που έκαναν (ήταν γνωστοί ανθρακείς=καρβουνιάρηδες), χάρη στη γειτονία τους με το βουνό της Πάρνηθας.

1. Αρχαίο Θέατρο.  2. Ναός Ιππίας Αθηνάς.  3. Αχαρνικός Οχετός.  4. Νεκροταφείο.  5. Ιππία Οδός.  6. Μυκηναϊκός Θολωτός Τάφος.  7. Δεξαμενή συλλογής βρόχινων νερών.  8. Ρωμαϊκή οικία.

1  Αρχαίο Θέατρο

Το θέατρο των Αχαρνών χρονολογείται πιθανότατα από τον 4ο αι. π.Χ. και ήταν ένα από τα πιο σημαντικά δημόσια οικοδομήματα της πόλης. Σε αυτό δίνοντο θεατρικές παραστάσεις κατά τη διάρκεια διάφορων θρησκευτικών εορτών. Το θέατρο σταμάτησε να χρησιμοποιείται και με το πέρασμα του χρόνου καλύφθηκε σιγά-σιγά με χώματα.
Το θέατρο των Αχαρνών αποτελεί σημαντικό εύρημα διεθνούς σημασίας. Είναι ένα από τα επτά θέατρα περιφερειακών δήμων της Αττικής από τα οποία σώζονται κατάλοιπά τους. Τα άλλα έξι ανήκουν στους αρχαίους δήμους του Πειραιά, του Θορικού, του Αλιμούντα, του Ευωνύμου, του Ραμνούντα και του Ικαρίου.
• οδός Αρχαίου Θεάτρου, Αχαρνές.

2  Ναός Ιππίας Αθηνάς

Ο ναός της Ιππίας Αθηνάς, η οποία λατρευόταν στον αρχαίο δήμο των Αχαρνών, εντοπίστηκε δίπλα ακριβώς στο αρχαίο θέατρο. Ένας ισχυρός τοίχος χτισμένος με μεγάλους ογκόλιθους, το θεμέλιο της κρηπίδας του ναού, είναι η πρώτη ένδειξη για τον ναό.
Μεταξύ των ευρημάτων μία πολύ σημαντική επιγραφή του 4ου αι. π.Χ. στην οποία αναφέρεται το ιερό της Αθηνάς Ιππίας και το θέατρο των Αχαρνών και δύο αναθηματικές επιγραφές: η μία από κάποια ιέρεια της θεάς και η άλλη από έναν άνδρα ονόματι Πομπήιο ο οποίος αφιέρωνε στον ναό για τα αγροτικά Διονύσια.
• οδός Αρχαίου Θεάτρου, Αχαρνές.

3  Αχαρνικός Οχετός

Ο Αχαρνικός Οχετός (~500-400 π.Χ.) ήταν το αρχαίο υδραγωγείο της ευρύτερης περιοχής, λειτουργούσε ως αρδευτικό έργο.
• οδός Μόρνου, Σιδηροδρομικός Σταθμός, Αχαρνές.

4  Νεκροταφείο

Το νεκροταφείο, το μεγαλύτερο που έχει ανασκαφεί ως τώρα, με 400 τάφους και εντυπωσιακά ευρήματα, με πρωτογενείς πυρές (269), εγχυτρισμοί (43), λακκοειδείς (24), ταφές σε τεφροδόχα αγγεία (16), κεραμοσκεπείς (10), σαρκοφάγοι (9), λάρνακες (9), κιβωτιόσχημοι (7) κλπ.
Μεταξύ των ευρημάτων του νεκροταφείο εκπληκτικά είναι ένας πήλινος λέβητας γνωστού Αθηναίου ζωγράφου του 5ου αι. π.Χ. με παράσταση συμποσίου του Διονύσου με τον Ηρακλή και ένας οξύκορφος αμφορέας παναθηναϊκού τύπου της αρχαϊκής εποχής με παράσταση ιππέων και την επιγραφή «Νικίας εποίησεν».
Ανασκαφική έρευνα σε 10 στρεμμάτων εκατέρωθεν της λεωφ. Δημοκρατίας, νότια της συμβολής της με την οδό Μόρνου, στο ύψος του παλαιού Τελωνείου Μενιδίου, στην περιοχή του Σιδηροδρομικού Κέντρου Αχαρνών.
• λεωφ. Δημοκρατίας, Σιδηροδρομικό Κέντρο Αχαρνών, Αχαρνές.

5  Ιππία Οδός

Η Ιππία Οδός (~500-400 π.Χ.) ήταν το κατεξοχήν αρχαίο οδικό δίκτυο που συνέδεε το κέντρο της Αθήνας με το Δήμο Αχαρνών.
Το αποκαλυφθέν τμήμα έχει μήκος 55 μ. αποτελούμενο από τρία τουλάχιστον οδοστρώματα. Το ανώτερο οδόστρωμα πλάτους 4,5 μ. συγκρατούσαν χαμηλοί τοίχοι, επιμελώς δομημένοι με δουλεμένους ορθογώνιους λίθους μεγάλου και μεσαίου μεγέθους στις όψεις και μικρότερους εσωτερικά.
Το ανακαλυφθέν τμήμα της Ιππία Οδού δεν είναι προσβάσιμο από το κοινό και βρίσκεται περιφραγμένο στον παράδρομο της Αττικής Οδού, στις Αχαρνές.
• παράδρομος Αττικής Οδού, Αχαρνές.

6  Μυκηναϊκός Θολωτός Τάφος

1. Γραφική αναπαράσταση του Τάφου.  2. Ελεφάντινη πυξίδα από τον Θολωτό Τάφο Αχαρνών, 14ος-13ος αι. π.Χ.  3. Οξυπύθμενος αμφορέας χαναανιτικού τύπου από τη Συροπαλαιστίνη.  4. Οδοντόφρακτο μυκηναϊκό κράνος σε αποκατάσταση από τον Θολωτό Τάφο Αχαρνών, 14ος-13ος αι. π.Χ., όλα τα ευρήματα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Ο επιβλητικότερος και ο καλύτερα διατηρημένος μυκηναϊκός θολωτός τάφος της Αττικής, ο οποίος χρονολογείται στην ΥΕ III εποχή (14ος -13ος αι. π.Χ).
Ο τάφος αποτελείται από τον διάδρομο, το στόμιο και το θάλαμο. Ο διάδρομος που οδηγούσε στον τάφο έχει μήκος 27 μ και πλάτος 3 μ και τα τοιχώµατά του είναι κτισµένα µε ακατέργαστες πέτρες. Το στόµιο είναι 3,35 µ και πλάτος του 1,55 µ. Το υπέρθυρο είναι από ογκώδη επιµήκη λίθο και επάνω του υπάρχει ένα κενό τριγωνικό τµήµα (ανακουφιστικό τρίγωνο) και τέσσερις µικρότεροι παράλληλοι ογκόλιθοι µε µικρά ενδιάµεσα κενά. Ο θάλαμος είναι υπόγειος με κωνικό σχήµα, κτισμένος µε σχετικά μικρές πέτρες ακανόνιστου σχήµατος. Η διάμετρος της θόλου είναι 8,35 µ και το ύψος της 8,74 µ. Εξωτερικά η θόλος καλύπτεται µε χώμα ώστε να σχηματιστεί ένα είδος τύμβου.
Πρόκειται για τον τάφο ενός σημαντικού προσώπου της περιοχής, όπως πιστοποιούν το είδος του τάφου και τα πολυάριθμα κοσµήµατα άριστης καλλιτεχνικής ποιότητας. Ιδιαίτερα πλούσιος ο τάφος περιείχε πήλινα και λίθινα αγγεία, χάλκινα όπλα, ελεφάντινα αντικείμενα, σφραγιδόλιθους, κοσµήµατα από χρυσό, άργυρο, χαλκό, υαλόµαζα και φαγεντιανή. Τα ευρήματα του θολωτού τάφου βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
• Λεωφ. Φιλαδελφείας και Ποσειδώνος, 5η στάση, Κόκκινος Μύλος, Αχαρνές.

7  Δεξαμενή συλλογής βρόχινων νερών

Δεξαμενή ύστερης ρωμαϊκής εποχής ή για ανάσχεση του βρόχινου νερού.
• Οδός Τενέδου και Ι. Ρίτσου, Αγία Άννα, Αχαρνές.

8  Ρωμαϊκή οικία

Ρωμαϊκή οικία στο δυτικό μέρος της δεξαμενής συλλογής των νερών της βροχής.
• Οδός Τενέδου και Ι. Ρίτσου, Αγία Άννα, Αχαρνές.

9. Ρωμαϊκή Αγροικία.  10. Αδριάνειο υδραγωγείο.  11. Τύμβος του Σοφοκλή.

9  Ρωμαϊκή Αγροικία

Ρωμαϊκή αγροικία στο Μονοπάτι Αχαρνών με δεκάδες δωμάτια, εσωτερικές αυλές, αποθήκες, δεξαμενές, λουτρό με υπόκαυστα.
• Λεωφ. Κύμης, Μονοπάτι, Αχαρνές.

10  Αδριάνειο υδραγωγείο

1. Σήραγγα Αδριάνειου Υδραγωγείου, Ολυμπιακό Χωριό.  2. Επίγειος αγωγός Αδριάνειου Υδραγωγείου, Ολυμπιακό Χωριό.

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα κοινής ωφέλειας της ρωμαϊκής εποχής στην Αθήνα. Κατασκευάστηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό (117-138 μ.Χ.) και αποπερατώθηκε από το διάδοχό του Αντωνίνο Πίο (138-161 μ.Χ.).
Ο κεντρικός κλάδος του Αδριάνειου Υδραγωγείου, είχε μήκος 26 χλμ και άρχιζε δυτικά από το σημερινό αεροδρόμιο της Δεκελείας και τελείωνε στη δεξαμενή του Κολωνακίου. Για πρώτη φορά ήταν δυνατή η απόληψη των υδάτων της Πάρνηθας και του Πεντελικού.
Στο βουνό της Πάρνηθας υπάρχουν 45 πηγές συνεχούς ροής, με πιό γνωστή την πηγή της Κιθάρας, η οποία τροφοδοτούσε το Αδριάνειο Υδραγωγείο. Πρόκειτο για μια μεγάλη υπόγεια σήραγγα ορθογώνιας διατομής με πλάτος 0,7 μ και ύψος 16 μ, που βρισκόταν 10-40 μ κάτω από το έδαφος και ήταν κατασκευασμένη με μεγάλη επιμέλεια από οπτόπλινθους, ενώ ο πυθμένας και τα τοιχώματα ήταν επιχρισμένα με υδραυλικά κονιάματα, για την επίτευξη στεγανοποίησης. Από την σήραγγα αυτή ξεκινούσαν πολλοί βοηθητικοί αγωγοί, τα εγκάρσια, που διοχέτευαν το νερό προς διάφορες κατευθύνσεις για άρδευση και πόση.
Σήμερα έχουν εντοπιστεί 465 σωζόμενα φρεάτια (δεξαμενές) καθαρισμού και εξαερισμού, κυκλικής ή ορθογώνιας διατομής, τα οποία διανοίχτηκαν κατά την κατασκευή του Υδραγωγείου σε απόσταση 33-37 μ μεταξύ τους με διάμετρο περίπου 1,4 μ και βάθος έως και 40 μ.
• Λεωφ. Κύμης, Ολυμπιακό Χωριό.

11  Τύμβος του Σοφοκλή

Ο «Τύμβος του Σοφοκλή» αποκαλύφθηκε το 1888 από τον Δανό δασολόγο L. Münter που εργαζόταν στα βασιλικά κτήματα.
Αν και καμία γραπτή μαρτυρία δεν βρέθηκε στον τύμβο, ώστε να πιστοποιεί σε ποιον ανήκε, χάρη στη μαρτυρία αρχαίου ανώνυμου βιογράφου του ποιητή, εικάζεται πως πρόκειται για τον Τύμβο του Σοφοκλή, ο οποίος, αν και καταγόταν από τη Δεκέλεια, ήταν δημότης Κολωνού.
Ο τύμβος είχε διάμετρο περίπου 40 μ και μέγιστο ύψος 13 μ. Από τον περίβολο σώζεται ένα ελάχιστο τμήμα, από ντόπια πέτρα και στο κέντρο του υπάρχουν μόνο δύο λάρνακες, από τις τέσσερις που είχαν βρεθεί αρχικά.
• 150 μ ανατολικά του παλαιού δρόμου Αχαρνές-Δεκέλεια, θέση Μεγάλη Βρύση, Βαρυμπόμπη.

________________

ΛΕΥΚΟΝΟΗ

Ο Δήμος Λευκονόης βρισκόταν βόρεια του Άστεως απο τον δήμο του Χολαργού και συνόρευε με τις Αχαρνές και την Θρία, το όνομα της το πήρα απο τα λευκά πετρώματα της περιοχής.
Η Λευκονόη βρισκόταν στον σημερινό δήμο Ιλίου και Νέων Λιοσίων.
Στην Λεκονόη υπήρχε το Ιερό του Απόλλωνα Εριθασέου, κοντά στον σημερινό Πύργο της Βασιλίσσης, όπου και βρέθηκε στήλη του 4ου αι. π.Χ. με ψήφισμα βάσει του οποίου απαγορευόταν η κοπή δένδρων. Η στήλη φυλάσσεται στο Επιγραφικό Μουσείο Ελλάδος.

________________

ΔΕΚΕΛΕΙΑ

Η Αρχαία Δεκέλεια βρίσκεται εντός των πρώην βασιλικών κτημάτων. Για την ακρίβεια, ο αρχαίος οικισμός εκτεινόταν στην περιοχή κοντά στα βουστάσια, στο μεγάλο ξέφωτο όπου σήμερα βρίσκεται μια παιδική χαρά. Η ακρόπολή της, το οχυρό δηλαδή, περιέκλειε την κορυφή του λόφου “Παλαιόκαστρο”, όπου είναι οι τάφοι των βασιλέων της οικογένειας Γλύξμπουργκ. Ο οχυρωματικός περίβολος τους περικλείει όλους.
Η Δεκέλεια ήταν σημαντική για την επιβίωση της αρχαίας Αθήνας, επειδή ήταν πάνω στην “εθνική οδό” της εποχής εκείνης και από εκεί περνούσαν σχεδόν όλες οι χερσαίες εισαγωγές προϊόντων από τη Βοιωτία και την Εύβοια.
Κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου οι Σπαρτιάτες με συμβουλή του Αλκιβιάδη, έκτισαν ένα φρούριο στην Δεκέλεια και απέκοψαν τους Αθηναίους από τα σπίτια τους, τις καλλιέργειες τους και τα ορυχεία αργύρου στο Λαύριο
Το αρχηγείο των Σπαρτιατών είχε εγκατασταθεί στον λόφο του Παλαιοκάστρου, εκεί που σήμερα βρίσκονται οι βασιλικοί τάφοι.

1  Ίχνη Σπαρτιατικού Οχυρού

Ίχνη του οχυρού των Λακεδαιμονίων που κτίστηκε το 413 π.Χ. κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, στην κορυφή του λόφου του Παλαιοκάστρου, όπου σήμερα είναι οι βασιλικοί τάφοι των Γλύξμπουργκ.
Από την κορυφή του λόφου υπήρχε οπτική επαφή του σύνολου του λεκανοπεδίου έως την θάλασσα, μέρος της πεδιάδας των Μεσογείων, μέρος του Θριάσειου πεδίου και της Σαλαμίνας και ήταν μία από τις κύριες προσβάσεις προς την Βοιωτία και την Εύβοια.

2  Βάση φρυκτωρίας

Στο Κατσιμίδι, σώζεται η βάση μιας φρυκτωρίας του 4ου αι. π.Χ.
Οι φρυκτωρίες ήταν ένα σύστημα συνεννόησης στην αρχαία Ελλάδα με σημάδια που μεταβιβάζοντο από περιοχή σε περιοχή με την χρήση πυρσών κατά την διάρκεια της νύχτας (φρυκτός=πυρσός και ώρα = φροντίδα). Το σύστημα το χειρίζοντο εκπαιδευμένοι φρυκτωροί, δηλαδή φύλακες που από υπερυψωμένα σημεία λάμβαναν και αποκωδικοποιούσαν τα μηνύματα. Ο πύργος από τον οποίο έκαιγαν τα πυρά λεγόταν φρυκτώριο.

________________

ΟΙΟΝ ΔΕΚΕΛΕΙΚΟΝ

Το όνομα του Οίου Δεκελεικού αναφέρεται από τον Όμηρο και μεταφράζεται ως δασώδη περιοχή.
Το Οίον Δεκελεικόν ήταν ένα σημαντικό κέντρο της φατρίας των Δημοτιονιδών, οικογένειας με έδρα κυρίως την Δεκέλεια.
Η θέση του Οίου ήταν στο σημερινό Κρυονέρι, την Άνοιξη και τον Άγιο Στέφανο.

________________

ΑΦΙΔΝΑΙ

Ο δήμος των Αφιδνών, βρισκόταν μεταξύ των δήμων της Δεκέλειας και του Μαραθώνα, στην περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στο Καπανδρίτι και τα Κιούρκα. Το κέντρο του δήμου, δηλαδή η ακρόπολη των αρχαίων Αφιδνών, ήταν κατά την αρχαιότητα μια οχυρωμένη θέση στον λόφο Κοτρώνι στο Καπανδρίτι.
Ο δήμος πήρε το όνομά του από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Άφιδνο. Ο Άφιδνος ήταν αυτός, ο οποίος φύλαξε στο σπίτι του την Ωραία Ελένη, όταν την απήγαγε σε νεανική ηλικία ο Θησέας και την μετέφερε στις Αφίδνες προκειμένου να την κρύψει. Την Ελένη ανέλαβε να φροντίζει στις Αφίδνες, η μητέρα του Θησέα, η Αίθρα. Όταν οι αδελφοί της Ελένης, οι Διόσκουροι, εισέβαλαν στην Αττική για να απελευθερώσουν την αδελφή τους, οδηγήθηκαν στις Αφίδνες από τον Δέκελο, ο οποίος είχε εκνευρισθεί από την υπεροψία του Θησέα. Οι Διόσκουροι εισέβαλαν στο φρούριο των Αφιδνών, το ισοπέδωσαν και απελευθέρωσαν την αδελφή τους Ελένη, ενώ παράλληλα, ως αντεκδίκηση, απήγαγαν την μητέρα του Θησέα Αίθρα παίρνοντάς την ως δούλη. Η Αίθρα θα συνοδεύσει την Ελένη αργότερα στην Τροία, από όπου και θα απελευθερωθεί, μετά από τον Τρωικό Πόλεμο, από τα εγγόνια της.
Σύμφωνα με την παράδοση στο Κοτρώνι, οι Αθηναίοι έκρυψαν τον θησαυρό της πόλης το 480 π.Χ. για να τον σώσουν, όταν οι Πέρσες κατέλαβαν την Αθήνα πριν τη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

1  Ακρόπολη Αφιδνών

Στον λόφο Κοτρώνι, με το ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής, ανατολικά της σημερινής κοινότητας Αφιδνών, υπάρχει η ακρόπολη των Αρχαίων Αφιδνών.
Κοντά στο Κοτρώνι Καπανδριτίου υπάρχει ένας άλλος λόφος όπου οι σύγχρονοι Αφιδναίοι, πιστεύουν ότι εκεί ήταν τα προπύλαια των αρχαίων Αφιδνών.
Επίσης εκεί βρέθηκε μεσοελλαδικό νεκροταφείο (2000-1600 π.Χ.).

________________

ΕΚΑΛΗ

Αναμνηστικό ανάγλυφο νίκης της Λεοντίδας φυλής σε ιππικούς αγώνες, 4ος αιώνας π.Χ., Μουσείο Αρχαίας Αγοράς, Στοά του Αττάλου.

Ο δήμος της Εκάλης ανήκε στην Λεοντίδα φυλή και το όνομα του, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, προέρχεται από το όνομα μιας γριάς γυναίκας, της Εκάλης, η οποία, κατά τη διάρκεια μιας σφοδρής κακοκαιρίας, έδωσε καταφύγιο στην καλύβα της στον μυθικό βασιλιά της Αθήνας Θησέα, ο οποίος πήγαινε να πιάσει τον τρομερό ταύρο του Μαραθώνα, ο οποίος προκαλούσε μεγάλες καταστροφές στην περιοχή αυτή. Η γριά γυναίκα υποσχέθηκε στον Θησέα ότι θα θυσίαζε στον Δία για την επιτυχία της αποστολής του. Αφού ο Θησέας έπιασε τον ταύρο, επέστρεψε στην καλύβα, αλλά βρήκε την Εκάλη νεκρή.
Από ευγνωμοσύνη προς την γριούλα ανήγειρε αργότερα το ιερό του Εκαλίου Διός και ονόμασε την περιοχή Εκάλη, όπου γίνοντο ετησίως θυσίες και εορτές, τα «Εκαλήσια», προς τους θεούς και την επώνυμη ηρωίδα πλέον Εκάλη, ή υποκοριστικά Εκαλίνη.
Ο αρχαίος δήμος Εκάλης βρισκόταν στην θέση του σημερινού οικισμού.

________________

ΚΗΦΙΣΙΑ

Μένανδρος, Θέατρο Διονύσου, Νότια κλιτύς Ακροπόλεως

Ο δήμος Κηφισιάς, στην θέση της σημερινής Κηφισιάς και της Λυκόβρυσης, ανήκε στην Ερεχθηίδα φυλή και ήταν μια παμπάλαια πόλη της Αττικής, υπήρχε πριν την εποχή του βασιλιά Κέκροπα με το ίδιο όνομα.
Από τα αρχαία χρόνια η Κηφισιά ήταν το αριστοκρατικότερο και πλουσιότερο προάστιο της Αττικής μαζί με τον Κολωνό. Στην Κηφισιά ήταν η κατοικία του διάσημου ποιητή Μένανδρου καθώς και μία από τις δύο επαύλεις του Ηρώδη του Αττικού (103 – 179 μ.Χ.) του πιό πλούσιου μεγιστάνα του αρχαίου κόσμου και μεγάλου Αθηναίου ευεργέτη με καταγωγή από τον παράλιο Μαραθώνα.

1. Ταφικό μνημείο.  2. Χωμάτινοι αύλακες.  3. Επαυλη του Ηρώδη Αττικού.  4. Κτίσματα κλασικών χρόνων.

1  Ταφικό μνημείο

Το μαρμάρινο ταφικό μνημείο με τετράγωνο ημιυπόγειο θάλαμο και στέγη σε μορφή καμάρας, είναι ένα σπουδαίο δείγμα αρχιτεκτονικής του 2ου αι. μ.Χ.
Στο εσωτερικό του ταφικού μνημείου εντοπίστηκαν τέσσερις σαρκοφάγοι: μία με ανάγλυφες γιρλάντες και βουκράνια, μία με Ερωτιδείς, μία με παράσταση της Λήδας με τον κύκνο και μία ακόσμητη. Πιθανότατα ο θάλαμος προοριζόταν για τρεις σαρκοφάγους και η τέταρτη τοποθετήθηκε αργότερα.
Το ταφικό μνημείο της Κηφισιάς ενδεχομένως ανήκε σε οικογένεια συγγενική του Ηρώδη του Αττικού, σπουδαίου λόγιου της εποχής, που διατηρούσε στην περιοχή αγρόκτημα με έπαυλη.
• Κασαβέτη & Λεωφ. Κηφισίας, πλατεία Πλατάνου, Κηφισιά.

2  Χωμάτινοι αύλακες

Χωμάτινοι αύλακες της ρωμαϊκής εποχής στο φυσικό έδαφος, με υπολείμματα επιχρίσματος, που πολύ πιθανόν χρησιμοποιούντο για καλλιέργειες.
Τα ευρήματα αξιολογήθηκαν ως μνημεία μη μείζονος σημασίας και αποφασίστηκε η μη διατήρησή τους.
• Πάρκινγκ πλατείας Πλατάνου.

3  Έπαυλη Ηρώδη Αττικού

Κυκλικό κτίσμα με δεξαμενή και αγωγούς, πιθανολογείται ότι πρόκειται για μέρος της έπαυλης του Ηρώδη Αττικού.
Το συγκρότημα ήταν σε χρήση ως και τον 5ο αι. μ.Χ.
• οδός Ραγκαβή & Τατοΐου 12, Κηφισιά.

4  Κτίσματα κλασικών χρόνων

Κομμάτι της αρχαίας Κηφισιάς των κλασικών χρόνων σε μεγάλο γωνιακό οικόπεδο στο Κεφαλάρι.
• οδός Ξενίας & Άννας Δήμα, Κεφαλάρι, Κηφισιά.

________________

ΑΘΜΟΝΟΝ

Η περιοχή κατοικήθηκε κατά την Νεολιθική περίοδο (6800-6400 π.Χ.), μαρτυρία κάποια λίθινα εργαλεία βρέθηκαν στην περιοχή του κτήματος Συγγρού.
Το Άθμονον ανήκε στην Κεκροπίδα φυλή και ήταν ένας από τους δώδεκα δήμους της Αττικής που ίδρυσε ο βασιλιάς Κέκροπας για να προστατεύσει την Αθήνα από τις επιδρομές των βαρβάρων.
Οι κάτοικοι του Άθμονου λάτρευαν την θεά Ουρανία Αφροδίτη, προστάτιδα του πλατωνικού έρωτα, του γάμου και της οικογένειας, στο ιερό της οποίας υπήρχε άγαλμα της θεάς από παριανό μάρμαρο, έργο του Φειδία.
Η θεά όμως που κυρίως λατρευόταν στο Άθμονον ήταν η Αμαρυσία Άρτεμις, προς τιμή της οποίας τελούντο περίλαμπρες εορτές, τα Αμαρύσια. Κάθε χρόνο, την άνοιξη, στην πεδιάδα των Αθμονέων συγκεντρώνοντο αθλητές από ολόκληρη την Ελλάδα για να λάβουν μέρος σε αθλητικούς αγώνες, καθώς επίσης αγώνες μουσικούς, χορευτικούς, ακόμα και αγώνες οινοποσίας.
Ο αυτοκράτορας Αδριανός πέρασε το υδραγωγείο από τον δήμο Αθμονέων τον οποίοι οι αγωγοί διέτρεχαν υπογείως.

1. Νεκροταφείο Άλσους Συγγρού.  2. Ιερό Ηρακλέους Αλεξίκακου.  3. Ερείπια αρχαίων ναών και ιερών και χριστιανικές εκκλησίες.  4. Ναός Αμαρυσίας Αρτέμιδος.  5. Ναός Αμαρυσίας Αρτέμιδος στον Πέλικα.

1  Νεκροταφείο Άλσους Συγγρού

1. Επίστεψη επιτύμβιας στήλης, 4ος αι. π.Χ.  2. Κορμός γυναικείας μορφής.  3. Λήκυθος με παράσταση κυνηγού που αποχαιρετά γυναίκα.  4. Επιτύμβια στήλη των αδελφών Σωσιμένη και Σωκράτη, 4ος αι. π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.

Από το Άλσος Συγγρού περνούσε ο δρόμος Αθμόνιου-Κηφισιάς, όπου βρέθηκαν τάφοι και τμήματα επιτύμβιων μνημείων του νεκροταφείου του δήμου. Από τα μαρμάρινα επιτύμβια μνημεία των τάφων βρέθηκαν μία λήκυθος με παράσταση κυνηγού που αποχαιρετά γυναίκα, κορμός γυναικείας μορφής και ένα ακόμη τεμάχιο από άλλη γυναικεία μορφή. Τα ευρήματα ανήκουν στο διάστημα 350-325 π.Χ.
Στο ημιυπόγειο κελάρι της εποχής του Συγγρού, πίσω από τα γραφεία του Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών, επάνω από την καμάρα της εισόδου, σώζεται εντοιχισμένο ένα μεγάλο ανάγλυφο ανθέμιο, από λευκό μάρμαρο επίστεψη επιτύμβιας στήλης του 4ου αιώνα π.Χ.

2  Ιερό Ηρακλέους Αλεξίκακου

Το αναθηματικό ανάγλυφο του Ηρακλή που βρέθηκε εντοιχισμένο στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου κατά τους αρχαιολόγους συνδέεται με την χθόνια λατρεία του Ηρακλέους ως Αλεξίκακου (Αλεξίκακος = αυτός που διώχνει το κακό). Στην εκκλησία και στον γύρω χώρο δεν σώζεται πλέον τίποτε από το αρχαίο ιερό που υπήρχε κάποτε εκεί.
Στο μέσον του αναγλύφου απεικονίζεται κτίριο με επιστύλιο, αριστερά στέκεται ο Ηρακλής με ρόπαλο και φιάλη, το οποίο πλησιάζουν δύο λατρευτές, ένας γυμνός νέος με ριγμένη στον αριστερό ώμο την χλαμύδα και ο πατέρας του.
• Εκκλησία Αγίου Δημητρίου, κάτω από τον Ηλεκτρικό Σταθμό, Μαρούσι.

3  Ερείπια αρχαίων ναών και ιερών και χριστιανικές εκκλησίες

Ο μεγάλος ναός, της Αμαρυσίας Αρτέμιδος και ο μικρότεροι της Ουρανίας Αφροδίτης και άλλοι, με την πάροδο των αιώνων, διαμελίστηκα και με τα κομμάτια τους “κτίστηκαν” δεκάδες χριστιανικά εκκλησάκια, διάσπαρτα στην περιοχή του Μαρουσιού εκ των οποίων τα περισσότερα έχουν καταστραφεί ολοσχερώς.
Δύο υπολείμματα κιόνων που γλίτωσαν από τον αφανισμό, στο πίσω μέρος της εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων. Η εκκλησία αυτή παλαιά λεγόταν και Παναγία Μαρμαριώτισσα, λόγω του πλήθους των αρχαίων μαρμάρων που υπήρχαν σε αυτήν και γύρω από αυτήν. Σήμερα με την κατασκευή του θηριώδους αρχιτεκτονήματος που αντικατέστησε την παλαιά εκκλησία, εξαφανίστηκε η πληθώρα των αρχαίων ερειπίων.
• Εκκλησία Αγίων Αναργώρων, οδός Αγίων Αναργύρων, Μαρούσι.

Κιονίσκος και μία τετράγωνη μαρμάρινη βάση στήριξης (στήλης ή αγάλματος) τα μόνα που απέμειναν από το αρχαίο ιερό.
• Εκκλησία Αγίου Γεωργίου, βόρεια του Ηλεκτρικού Σταθμού, Μαρούσι.

Το μοναδικό ίχνος που μαρτυρά την ύπαρξη αρχαίου ιερού, που γλίτωσε το μπογιάτισμα, βρίσκεται στο πίσω μέρος της εκκλησίας της Μεταμόρφωσης πριν την ανακαίνισή της. Σήμερα είναι αδύνατο πλέον να αναζητήσουμε αρχαία κατάλοιπα στην τοιχοποιΐα της.
• Εκκλησία Μεταμόρφωσης Σωτήρος, πλατεία Αγίας Λαύρας, Μαρούσι.

4  Ναός Αμαρυσίας Αρτέμιδος

Κατάλοιπα του Ναού της Αμαρυσίας Αρτέμιδος στην εκκλησία της Νερατζιώτισσας.

Με βεβαιότητα δεν γνωρίζουμε την θέση του ναού της Αρτέμιδος, το πιθανότερο είνα να βρισκόταν στον χώρο που σήμερα στέκεται η Παναγία η Νερατζιώτισσα, χριστιανική εκκλησία του 850 μ.Χ. καθώς είναι η μοναδική εκκλησία στο Μαρούσι στην οποία παρατηρείται πληθώρα λειψάνων από αρχαίο ναό.
Ο μεγάλος ναός, της Αμαρυσίας Αρτέμιδος, με την πάροδο των αιώνων, διαμελίστηκε και με τα κομμάτια του “κτίστηκαν” δεκάδες χριστιανικά εκκλησάκια, διάσπαρτα στην περιοχή του Μαρουσιού εκ των οποίων τα περισσότερα έχουν καταστραφεί ολοσχερώς.
• Εκκλησία Παναγίας Νερατζιώτισσας, οδός Νερατζιώτισσας, Μαρούσι.

5  Ναός Αμαρυσίας Αρτέμιδος στον Πέλικα

Λείψανα από τον Ναό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος καλυμμένα με ασβέστη από τους Χριστιανούς.

Κατά την Ρωμαϊκή εποχή ο Ηρώδης μετακίνηση τον ναό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος από την αρχική του θέση σε ύψωμα (λόφος Πέλικα), προφανώς για να αναγνωρίζεται από μακριά.
Ο ναός με την πάροδο των αιώνων, διαμελίστηκε και με τα κομμάτια του “κτίστηκαν” δεκάδες χριστιανικά εκκλησάκια, διάσπαρτα στην περιοχή του Μαρουσιού.
• Εκκλησία Αγίου Ιωάννη Πέλικα, οδός Στρατηγού Λέκκα 62, Μαρούσι.

6. Αρχαία οδός και νεκροταφείο.  7. Δεξαμενή στην Λασσάνη.  8. Αδριάνειο Υδραγωγείο.  9. Πήλινοι αγωγοί.  10. Δεξαμενή ποτίσματος.  11. Ρωμαϊκό βαλανείο.

6  Αρχαία οδός και νεκροταφείο

1. Σαρκοφάγος και ταφικός περίβολος, στο Εκθετήριο του ΟΑΚΑ.  2. Λευκή λήκυθος με παράσταση γυναίκας, 5ος αι. Π.Χ., Aρχαιολογικό Mουσείο Kηφισιάς.

H σπουδαιότερη αρχαιολογική θέση που αποκάλυψε η διάνοιξη της Aττικής Oδού στο Mαρούσι, ήταν ο αρχαίος δρόμος (επιχωμένος στο σημείο του ΟΑΚΑ) και οι τάφοι στα δυτικά της σύγχρονης οδού Πέλικα. O δρόμος βρέθηκε σε τόσο καλή κατάσταση, ώστε να διακρίνονται ακόμη και ίχνη από τους τροχούς αρχαίων αρμάτων επάνω στο μαλακό βράχο. Oι τάφοι, που σύμφωνα με τις συνήθειες των αρχαίων αναπτύσσονταν κατά μήκος του δρόμου, χρονολογούνται από τον 6ο αι. π.X. μέχρι και την ρωμαϊκή περίοδο. Σε αρκετούς βρέθηκαν κτερίσματα, πήλινα αγγεία με ζωγραφικό διάκοσμο διαφόρων περιόδων και μερικά γυάλινα και αλαβάστρινα, ορισμένα από τα οποία εκτίθενται στο Aρχαιολογικό Mουσείο Kηφισιάς.

7  Δεξαμενή στην Λασσάνη

Μεγάλη δεξαμενή νερού των ρωμαϊκών χρόνων, με δάπεδο από πήλινες ψηφίδες, το οποίο εξασφάλιζε απόλυτη στεγανότητα και κατάλληλη ρύση για την απορροή του νερού. Η δεξαμενή στεγαζόταν με ξύλινη σκεπή και χρησίμευε για το πότισμα των αγρών. Η δεξαμενή δεν ήταν συνδεδεμένη με το υδραγωγείο του Αδριανού, τροφοδοτείτο με τις πηγές της Κηφισιάς.
• Λασσάνη, Σταθμός Nερατζιώτισσας.
• Η δεξαμενή είναι επισκέψιμη.

8  Αδριάνειο Υδραγωγείο

Φρεάτια Αδριάνειου Υδραγωγείου στον ΟΑΚΑ (1, 2) και στην οδό Αγίου παύλου (3).

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο στην περιοχή του Αμαρουσίου είναι όλο υπόγειο με αγωγούς και 15 φρεάτια καθαρισμού και εξαερισμού, κυκλικής διατομής.
Στον χώρο του ΟΑΚΑ οι αγωγοί προχωρούν σε βάθος 20 μέτρων.

9  Πήλινοι αγωγοί

Πήλινοι αγωγοί ελλειπτικής διατομής, αποτελούμενους από δύο προσαρμοζόμενα πεταλόσχημα στελέχη, βρίσκονται στα βόρεια του Ολυμπιακού Γηπέδου Αντισφαίρισης. Οι αγωγοί αυτοί μετέφεραν νερό από τις πλούσιες πηγές της Κηφισιάς. Ένα αξιόλογο τμήμα του αγωγού που αποτελούσε και κομβικό σημείο, διατηρείται σε βάθος 4,02 μ., μέσα σε τάφρο ανάδειξης σφραγισμένη με γυάλινη επικάλυψη, στο σημείο που η Αλέα συναντά το Γήπεδο Αντισφαίρισης. Για την επίσκεψη και τον καθαρισμό του αγωγού υπήρχαν τετράγωνα πλινθόκτιστα και κτιστά φρεάτια που παρεμβάλλοντο σε μικρές αποστάσεις.

10  Δεξαμενή ποτίσματος

Δεξαμενή της ρωμαϊκής εποχής, βόρεια του Ολυμπιακού Σταδίου, η οποία χρησίμευε για το πότισμα των αγρών.
Από το δίκτυο των δεξαμενών που υπήρχε στο Άθμονο βρέθηκαν άλλες δύο η μία της Ελληνιστικής εποχής στην οδό Αρτέμιδος (Δημοσιογραφικό Χωριό) και η άλλη δεξαμενή (10×30 μ) στην οδό Σπύρου Λούη, στα Νοτιοδυτικά του σταδίου, επιχωματώθηκε προκειμένου να διαπλατυνθεί ο δρόμος εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων.
• Είναι επισκέψιμη και έχει ενταχθεί στα έργα ανάπλασης του χώρου.

11  Ρωμαϊκό βαλανείο

Κτιριακό συγκρότημα με λουτρικές εγκαταστάσεις, της ρωμαϊκής περιόδου, διαστάσεων 16×24 μ. και αποτελούμενο από δύο τμήματα. Στο βόρειο διακρίνεται ορθογώνιος υπαίθριος χώρος που πλαισιώνεται από δωμάτια στην ανατολική και δυτική του πλευρά. Στο νότιο τμήμα υπάρχει περιστύλιο με υπαίθριο χώρο με δάπεδο αποτελούμενο από πήλινες ψηφίδες και δεξαμενή σχήματος Π. Η δεξαμενή λειτουργούσε με κρύο νερό και χρησίμευε για να λούονται αθλητές και επισκέπτες. Στην βορειοδυτική εξωτερική πλευρά του κτιρίου υπήρχε εγκατάσταση θερμού ύδατος και ατμού.

________________
♦ Σ.Χ., Αρχαία Αττική, 2017.

.